Texnologiyalari

M u n osab atlar
Relyatsion  m a ’lum otlar  bazasida  uch  turli  asosiy  m unosabat­
lar  mavjud.  U la r  m u n o sa b a tn in g   h a r  qaysi  to m o nida  qatnashuvchi 
elementlar  soniga  qarab  tasniflanadi.  D em ak ,  «birga-bir»,  «bitta- 
ko‘pga»  va  «ko‘p -k o ‘pga»  munosabatlari:
«Birga-bir»  m unosabati  b o ‘yicha,  m unosabatda  har  bir  element- 
dan  bittadan  qatnashadi.  Birga-bir  m u nosabatining  m a ’nosi  shuki, 
bitta jadvalning  bitta  satri  boshqa jadvaldagi  faqat  bitta  satrga  to ‘g ‘ri 
keladi  (mos  keladi).  Misol  uchun,  agar  ikkita  jadvalni  ko‘radigan 
b o is a k ,  ulardan  birida talabalar to ‘g ‘risida m a iu m o tla r ,  ikkinchisida 
esa  ta ’lim  muassasalari  t o ‘g ‘risidagi  m a i u m o t l a r   b o is a , 
11
  holda  bu 
jadvallar  orasida  birga-bir  m unosabat  mavjud,  chunki  bitta  jadval- 
da  m a i u m o t i   b o l g a n   talaba  uchun  t a i i m   muassasalari  to ‘g‘risidagi 
m a i u m o t l a r   b o ig a n   ikkin chi jadvaldan  faqat  bitta  satr to ‘g‘ri  kelishi 
m u m kin.
H a m m a d a n   ko‘p  uchraydigan  m a i u m o t l a r   bazasidagi  m u n o sa ­
batlar turi  bu  bitta-ko‘pga  munosabati.  «Bitta-ko‘pga»  m unosabatida 
birinchi  jadvalning  bitta  satri  ikkinchi jadvalning  bir  nechta  satriga 
b o g ian ish i  m u m k in .  Berilgan  m unosabatlar turin i  ko‘rsatish  uchun, 
o‘qituvchilar  va  ular  dars  beradigan  fanlar  to ‘g‘risida  m a i u m o t l a r  
b o i g a n  jadvallarga  m urojaat  etishim iz  m um kin.  Boshqa  m isollar si­
fatida  korxona  va  u n d a   ishlaydigan  ishchilar  orasidagi  m unosabatlar 
ko‘rilishi  m u m k in .  Xuddi  shunday  m unosabatlar  kom pyuter va  unga 
kiruvchi  kom p on entlar  orasida  mavjud  va  h.k.

---

Agar «ko‘p-ko ‘pga»  munosabati  mavjud  bo'lsa,  demak,  bir jadval- 
ning bir nechta satri ikkinchi jadvalning bir nechta satriga bog'langan 
bo'ladi.  Ikkita jadvallar orasida  ko'p-ko‘pga munosabati  hosil bo'ladi, 
qachonki:  birinchi  jadvaldagi  bitta  satr  ikkinchi  jadvaldagi  bittadan 
ortiqroq  satr  bilan  bog‘lanishi  m u m k in   bo'lsa;  ikkinchi  jadvaldagi 
bitta  satr  birinchi  jadvaldagi  bittadan  ortiqroq  satr  bilan  bog'lanishi 
m u m k in   bo'lsa.
Misol  uchun  talabalar  p ortalining  o‘quv  m a ’lumotlar  bazasiga 
murojaat  etamiz.  Ikki  g uruh  obyektlarni  ko‘rib  chiqamiz:  talaba­
lar  ro'yxati  va  fanlar  bo'yicha  topshirilgan  im tihonlar  ro'yxati.  Bu 
m a ’lumotlarni  o'z  ichiga  olgan  jadvallar  orasida  «ko'p-ko'pga»  m u ­
nosabati  mavjud,  chunki  har  qaysi  talaba  bittadan  ortiq  fandan  im - 
tihon  topshirgan.  Xuddi  shunday,  h ar  qaysi  fandan  bittadan  talaba 
imtihon  topshirgan  bo‘lishi  m u m kin.