Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

O‘TKAZUVShI BOG‘LAMLAR. 
UMUMIY TUShUNShA:
 O‘tkazuvchi bog‘lamni o‘simliklarda ikkita 
asosiy qism tashkil etadi. 1).Ksilema (yog‘ochlik), 2).Floema (lub). O‘tkazuvchi 
bog‘lam orasida boshqa to‘qimalar tirik parenxima, sut naylari, sklerenxima ham 
bo‘ladi. Yog‘och va lub to‘qimalari murakkab to‘qimalardir, bularning tarkibiga 
o‘tkazuvchi, mexanik, zahira oziq saqlovchi to‘qimalar kiradi. 
Yog‘ochlik to‘qimalari 3 quyidagi to‘qimalardan tuzilgandir: 
1.Suv naylari yoki traxeidlar. Bular ko‘tariluvchii oqimni bajaradi. 
2.Yog‘och parenximasi. Bular zahira oziq to‘playdi. 
3.Yog‘och tolalari – zichlik beradi. 
Lub to‘qimasining tuzilishida ham 3 xil hujayralar ishtirok etadi: 
1.Elaksimon naylar (tushish oqimini bajaradi). 
2.Lub parenximasi (zahira oziq to‘playdi). 
3.Lub tolalari (zichlik beradi). 
Boshlang‘ich lublarda lub tolalari bo‘lmaydi. 
Ksilema va floemaning tolali naylari bog‘lami har xil o‘simliklarda har xil 
tuzilgan, kontsentrik, kollaterial, bikollaterial va radial tip bog‘lamlar bor. 1). 
Bog‘lamdagi ksilema floemani yoki floemani ksilema o‘rab olgan bo‘lsa kontsen-
trik bog‘lam deyiladi. Bunday bog‘lam bir pallalik o‘simliklarda va paporotniklar-
da uchraydi. 
2).Floema bilan ksilema yonma-yon joylashib, ichki tomonda ksilema, 
tashqi tomonda floema joylashsa kollaterial o‘tkazuvchi bog‘lam deyiladi. Bu 
bog‘lamning asosiy qismini ksilema tashkil etadi. Ildizning birlamchi tuzilishida 
ksilema ildiz markazida radial nurlar hosil qilib joylashib ksilema nurlari orasida 
floema bo‘ladi. Bu bog‘lamni radial bog‘lam deyiladi. Bunday bog‘lam yuksak 
o‘simliklar ildizlarida va plaunlar poyasida uchraydi. 
Tarkibida kambiy bo‘lgan eniga o‘sadigan bog‘lamga ochiq bog‘lam 
deyiladi. Yopiq o‘tkazuvchi bog‘lamda floema bilan ksilema orasida kambiy qavati 
bo‘lmaydi va eniga o‘sa olmaydi. Bu yopiq bog‘lam bo‘lib, bir pallali 
o‘simliklarda uchraydi.