Muallifdan

Fonematik transkripsiya
 – Grammatika kitoblarida misollarning 
morfologik strukturasini ko‘rsatish uchun ko‘proq ishlatiladi, chunki 
bunday  hollarda  so‘z  talaffuzidan  ko‘ra  so‘z  tarkibi  ahamiyatlidir; 
mazkur  transkripsiya  asosan  fonemalarni  qanday  o‘rinda  ishlatilgan 
bo‘lishidan qat'i nazar, doim bir xil belgi bilan ko‘rsatishdir. 
Flektiv  tillar 
–o‘zak  morfema  va  affiksal  morfema  chegarasini 
ajratish qiyin bo‘lgan tillar. 
Unga xos belgilar: 
-
 
bir affiks bir necha ma’noni beradi 
-
 
affiks  bir  vaqtda  ham  shaxs,  zamon  va  sonni  ko‘rsatishi 
mumkin. 
-
 
affiks bir necha variantga ega bo‘lishi mumkin 
-
 
 o‘zak va negizga affikslar qo‘shilganda tovushlar almashinuvi 
kuzatilishi mumkin. 
-
 
o‘zak  va  negiz,  negiz  va  grammatik  affikslar  o‘rtasidagi 
chegarani belgilash qiyinchilik tug‘diradi. 
Fonetika
  –  tilshunoslikning  nutq  tovushlari,  ularning  hosil 
bo‘lishi,  tiplari,  tovushlar  o‘zgarishi,  bo‘g‘inlar,  ularning  tuzilishi 
tiplari,  strukturasi;  urg‘u,  urg‘u  tiplari  va  intonatsiya  haqidagi 
tarmog‘idir. 
 Vulgarizm (lot.)- dag‘al so‘z. 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
173 
173
 
Grammatika 
(yun.)-tilshunoslikning 
so‘z 
shakllari 
(shakl 
yasalishi), so‘z birikmalarining turlari, gap turlari (tilning grammatik 
qurilishi) haqidagi bo‘limi. 
 Grammatik  ma’no  -  so‘zning  shakliy  qismi  grammatik  shakli 
ifodalaydigan ma’no. 
 Grafika  (yun.)-nutq  tovushlarini  yozib  ifodalash  vositalarining 
muayyan tuzilishi. 
 Dialekt 
(yun.)-umumxalq 
tilining  ma’lum  bir  hududda 
qo‘llanadigan ko‘rinishi. 
 Dialog  (yun.)-  suhbatdoshlarning  bevosita  bir-biriga  qaratilgan 
nutqi. 
 Jargon  (fr.)-  biror  guruh  vakillarining  o‘z  nutqi  bilan 
ko‘pchilikdan 
ajralib 
turish 
maqsadida 
o‘zgacha  ma’noda 
qo‘llaydigan so‘z va iboralar. 
 Leksema  (yun.)-  tilning  lug‘at  tarkibiga  xos  birlik;  til 
qurilishining lug‘aviy ma’no anglatuvchi birligi. 
 Leksik  ma’no-  so‘zning  material  qismi  (leksema)  bildiradigan 
ma’no; lug‘aviy ma’no. 
 Lingvistika - tilshunoslik. 
 Morfema  (yun.)-  tilning  ma’noli,  boshqa  ma’noli  qismlarga 
bo‘linmaydigan eng kichik birligi. Morfema ikki xil bo‘ladi: 1) o‘zak 
(so‘z) morfema; 2) affiksal morfema (qo‘shimcha morfema). 
 Morfemika-morfemalarning  mohiyati,  tuzilishi,  turlari  haqidagi 
bo‘lim, ta’limot. 
 Morfologiya  (yun.)-grammatik  ma’no  so‘z  shakllari,  so‘z 
turkumlari haqidagi grammatik ta’limot. 
 Neologizm  (yun.)-  yangi  so‘z,  iboralar.  Neologizmlar  – 
taraqqiyotni  jadallashtirishga  aloqador  tushunchalarni  belgilash 
maqsadida yaratilgan yangi, hali o‘zlashib ketmagan so‘zlardir. 
 Numerativ-hisob so‘zlari.