Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Struktura o‘zgarishining mahsulot hajmiga ta’siri 

Ishlab 

chiqarish 

hajmi, dona 

Mahsulot 

strukturasi, 

% 

Ishlab chiqarilgan 

mahsulot qiymat shaklida, 

ming so‘m 

 

 

Mah-

su- 

lot 

turi 

 

 

Mahsulot 

birligini 

bahosi, 

so‘m 

 

biznes-

reja 

 

haqi-

qatda 

 

biz-

nes- 

reja 

 

haqi-

qatda 

 

biznes- 

reja 

haqiqiy 

ishlab 

chiqarish 

reja 

struktu-

rasi 

bo‘yicha 

 

haqi-

qatda 

Struktura 

o‘zgarishi

-ning 

mahsulot 

hajmiga 

ta’siri 

gr.9-gr.8 

A 

4000 

10000  13000  50,0 

68,4 

40000 

38000 

52000 

+14000 

B 

2500 

10000 

6000  50,0 

31,6 

25000 

23750 

15000 

-8750 

Jami: 

- 

20000  19000 

100,0

  100,0 

65000 

61750 

67000 

+5250 

 

19000 * 50 * 4000 : 100 = 38000 

19000* 50 * 2500 :100 = 23750 

52000-38000 = + 14000 

Rejalashtirilgan mahsulot strukturasi saqlangan holda ishlab chiqa-

rish  hajmi  qiymat  shaklida  61750  ming  so‘mni  tashkil  etishi  kerak. 

Haqiqatda esa 67000 ming so‘mni tashkil etgan. Yuqori narxdagi mah-

sulot  ulushini  rejadagi  50  foizdan  haqiqatda  68,4  foizga  qadar 

ko‘tarilishi tufayli mahsulot qiymat shaklida 5250 ming so‘mga ortgan. 

Struktura o‘zgarishining asosiy sabablari:  

-

 

har  xil  kategoriyadagi  iste’molchilarning  mahsulotga  bo‘lgan 

talabini o‘zgarishi; 

-

 

korxonani  uskuna  va  moddiy  resurslar  bilan  yetarli  darajada 

ta’minlanmagani; 

-

 

zarur malakali mutaxassislarni yetishmasligi; 

-

 

korxonani  kam  mehnat  sig‘imli,  yuqori  rentabellikka  ega 

mahsulot turlarini ko‘proq ishlab chiqarishga intilishi. 

Xo‘jalik  yurituvchi  subyektlar  faoliyatida  tovarlar  tarkibidagi 

strukturaviy  o‘zgarishlar  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmlariga  ham  o‘z 

ta’sirini  o‘tkazadi.  Tovarlar  tarkibidagi  strukturaviy  o‘zgarishlarning 

mahsulot  hajmiga  ta’sirini  quyidagi  jadval  ma’lumotlari  asosida  tahlil 

qilib chiqamiz. 

---

 

172

36-jadval  

Tovarlarning strukturaviy o‘zgarishini mahsulot ishlab 

chiqarish hajmlariga ta’siri 

 

Ishlab chiqarilgan mahsulot 

Qiymat shaklida, 

ming so‘m 

Norma-soatda 

Ishlab chiqarilgan 

mahsulot, 

dona 

 

 

Mahsulot 

turlari 

Biznes-reja 

bo‘yicha 

Haqiqatda 

Mahsulot 

birligining 

bahosi, 

so‘mda 

Bir birlik 

mahsulot 

ishlab 

chiqarish 

uchun 

sarflangan 

vaqt, norma-

soatda 

Biznes-

reja 

bo‘yicha 

Haqiqatd

a 

Biznes-

reja 

bo‘yicha 

Haqiqatd

a 

«A» 

96700 

103458 

8950 

1,3 

865465 

925949 

125710  134495,4 

«V» 

102700 

97639 

7600 

1,6 

780520 

742056 

164320  156222,4 

Jami: 

x 

x 

x 

x 

1645985  1668005  290030  290717,8 

Rejaning 

bajarilishi, % 

x 

x 

x 

x 

x 

101,34 

x 

100,28 

 

  

---

 

173

Yuqoridagi  jadval  ma’lumotlari  asosida,  tahlil  qilinayotgan  aksio-

nerlik jamiyatida ikki xil turdagi mahsulotlar strukturasidagi o‘zgarishlar 

hisobiga  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmiga  ta’sirini  o‘rganishimiz 

mumkin.  Mazkur aksionerlik jamiyati mahsulot ishlab chiqarish rejasini 

qiymat  shaklida  101,34  foizga,  norma-soat  shaklida  esa  100,28  foizga 

bajargan.  Har  ikki  ko‘rsatkich  o‘rtasidagi  foizlar  farqi  tovar  tarkibida 

strukturaviy  o‘zgarishdan  dalolat  beradi,  ya’ni  korxona  rejaga  nisbatan 

qimmatroq,  ammo  kam  mehnat  talab  etadigan  mahsulot  turini  ko‘proq 

ishlab  chiqargan.  Bunday  natijalarni  korxona  uchun  ijobiy  deb 

baholashimiz mumkin.  

 

 

5.5. Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligi tahlili 

 

Turli  mulkchilik  shaklidagi  firma  va  kompaniyalar  yil  davomida 

o‘zidagi  mavjud  bo‘lgan  barcha  moddiy,  mehnat  va  moliyaviy 

boyliklaridan  oqilona  foydalanilishi  hamda  yil  davomida  uzluksiz 

samarali  aylanishini  ta’minlashi  talab  etiladi.  Samarali  faoliyat  tashkil 

etilganda mahsulotlar ishlab chiqarish bozordagi talabni e’tiborga olgan 

holda yil mobaynida bir xil hajmda bo‘lishiga erishiladi. Buning uchun 

korxonalar  kun,  hafta,  oy,  chorak  yarmi  va  yil  mobaynida  mahsulotlar 

ishlab  chiqarish  hajmini  biznes-rejada  mo‘ljallangan  miqdorda 

bajarilishini tahlil etishi lozim.