Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari

10.7. Rezbalarni jilvirlash

 

Rezbalarni  jilvirlash  usuli  rezba  kesuvchi  asboblarni,  rezba  kalibrlarini,  dumalatish 

roliklarini,  aniq vintlarni va boshqa aniq rezbali  detallarni tayyorlashda qo‘llaniladi. Rezbalar, 

odatda,  termik  ishlov  berilgandan  keyin  jilvirlanadi,  chunki  termik  ishlov  berilgandan  keyin, 

ko‘pincha,  rezbaning  elementlari  o‘zgarib  ketadi.  Bir  va  ko‘p  ignali  jilvirlash  jarayoni,  tegishli 

ravishda, diskli yoki guruhli frezalashga o‘xshaydi (10.4-rasm). 

Bir  ignali  jilvirtosh  doirasi  bilan  jilvirlash  detalning  bo‘ylama  surilishi  hisobiga 

operatsiyaga  oshadi.  Ko‘p  ignali  jilvirtosh  doirasini  detalning  rezba  kesilgan  qisqa  qismini 

(odatda,  40  mm  dan  kam  bo‘lgan)  jilvir-lashda  qo‘llash  maqsadga  muvofiq  bo‘ladi.  Jilvirtosh 

doirasining kengligi jilvirlanadigan rezba uzunligidan 2-4 qadam katta bo‘lishi kerak. Jilvirtosh 

doirasida  talab  qilingan  qadam  bo‘yicha  halqali  jilvirlash  rezbalari  hosil  qilinadi.  Jilvirlash 

detalni  bo‘ylama  surish  bo‘yicha  2-4  ta  rezba  qadamini  detalning  2-4  aylanishida  kesib  olish 

usuli bilan amalga oshiriladi. 

Bir  ignali  jilvirtosh  doirasi  yordamida  rezba  jilvirlashda  asosiy  vaqt  quyidagi  formula 

yordamida aniqlanadi: 

]

[

)

(

1

мин

k

S

S

n

a

l

l

l

t

кун

чик

кес

a

a











 

bu yerda 

a

l

 — rezba uzunligi mm; 

кес

l

 — kesib olish uzunligi mm; 

чик

l

 — kesib chiqish 

uzunligi, mm; 

1

3

S

l

l

l

чик

кес







 

 

1

S

 —

rezba qadami mm;  

p 

— detalning minutiga aylanishlari soni; 

a 

— rezbaning o‘rta 

diametri bo‘yiga jilvirlash uchun qoldirilgan qo’yim mm; 

кун

S

 — 

bir o‘tishga to‘g‘ri keladigan 

ko‘ndalang  surish  (jilvirlash  chuqurligi)  mm; 

k  — 

jilvirlash  aniqligini  hisobga  oluvchi 

koeffitsiyent. 

Ko‘p  ignali  jilvirtosh  doirasi  yordamida  rezbalarni  jilvirlashda  asosiy  vaqt  quyidagi 

formula bilan aniqlanadi; 





1000

M

a

dn

t



 

bu  yerda 

d

  — 

rezbaning  tashqi  diametri  mm. 

p

m

  — 

rezbani  jilvirlash  paytidagi 

detalning  aylanishlari  soni 

p

m

, 

odatda,  2,2  gatengqilib  olinadi  (birinchi  aylanish  —  dastlabki 

---

jilvdrlash,  ikkinchi  aylanish  —  yakuniy).  Detalni  jilvirtosh  doirasiga  olib  kelish  detalning 

aylanish paytida amalga oshiriladi, shuning uchun jilvirlash uchun ikkita aylanish emas, balki 

2,2 aylanish talab qilinadi; 

V— 

detalning aylanish tezligi, mm/min. 

Rezbalar asosan maxsus Rezba jilvirlash dastgohlarida jilvirlanadi. Kam miqdorda ishlab 

chiqarishda ichki va tashqi rezbalarni maxsus moslamalar yordamida yuqori aniqlikdagi tokarlik-

vint kesish dastgohdarida jilvirlash mumkin. 

Rezbalarni  markazsiz  jilvirlash  yalpi  ishlab  chiqarishda  ko‘p  ignali  jilvir  toshlar 

mavjudligida qo‘llaniladi.