Noorganik kimyo

    
                                         
 
Atom tuzilishi. Atomning yadroviy tuzilishi
11
 
      
Kimyoda muhim ahamiyatga ega elementar zarrachalar ro’yxati 1.1 jadvalda 
keltirilgan. Bu zarrachalardan 100 dan ortiq kimyoviy elementlar (hozirgacha 109 
ta) hosil bo’lgan. Har bir element o’z nomeriga ega u esa atomning yadro zaryadini 
va protonlar va elektronlar sonini ko’rsatadi. 
 
6.1-jadval. Kimyodagi elementar zarrachalar 
Zarracha 
Simvoli 
Massa 
soni 
M.a.b. 
Zaryad 
Spini 
Elektron 
Proton 
Neytron 
Foton 
Neytrino 
pozitron 
α
-zarracha 
-1
0
e- 
1
1
P 
O
1
n 
γ
 
υ
 
e
+ 
2
4
α
 
0 
1 
1 
0 
0 
4 
0 
5,486.10
-4 
1,0073 
1,0087 
0 
0 
5,486. 10
-4 
2
4
He
2+
 yadrosi 
-1 
+1 
0 
0 
0 
+1 
+2 
1|2 
1|2 
1,2 
1 
1|2 
1|2 
0 
                                                 
11
 
Shriver and Atkins, Inorganic  Chemisrty, Fifth Edition, 2010/ P.W.Atkins,T.L.Owerton, 
J.P. Rourke, M.T. Weller  and F.A. Armstrong, W.H. Freeman and Company, New York. 
2010. P.3-35 . 
 

---

Anorganik kimyo fanidan majmua
 
 
 
44 
 
β
-zarracha 
γ
-zarracha
 
β
 
γ
 
0 
0  
e
- 
yadroda chiqadi 
yadro tomonidan 
chiqadigan 
lelektromagnit  
nurlanish
 
-1 
0 
 
1|2 
1|2 
M.a.b. massaning atom birligi; 
elektronnig zaryadini absolut qiymati e=1,602.10
-19
 Kl 
 
                     Kimyoviy elementlarning  kelib chiqishi 
             
Buyk portlashdan 2 soat o’tgandan song temperature ancha tushgan barcha 
materiy ikki xil element H (89%) va Ge atomlaridan iborat bo’lgan (11%). 
Shuning uchun ham koinotda eng ko’p tarqalgan elementlar H va Ge hisoblanadi. 
Yer sharida elementlarning tarqalishi 1.1 rasmda keltirilgan. 
 
Рис.  6.1.  Koinotda kimyoviy elementlarning tarqalishi. O’zkarini juft atom 
massaga ega qo’shnilariga nisbatan toq atom massaga ega elementlar ancha 
barqaror bo’ladi. Bu erda elementlar tarqalishi kremniyga nisbatanolngan ( har bir 
atom 10 
6
 Si ga ).