Sirtqi bo’lim kurs ishi

 

    1.2.  Suriya inqirozining yuzaga kelish sabablari va uning oqibatlari 

 

    XXI  asrda  dunyoning  turli  hududlarida  uzoq  vaqt  davomida  davlatlar  ichki

 

va  tashqi  siyosatiga  Din  omili”ning  ta’siri  tobora  oshib  borayotgani  ochiq-oydin

 

namoyon  bo‘ldi.  Bu  ta’sir  “sovuq  urush”ning  yakunlanishi,  ikki  qutbli  tizimning

 

yo‘q  bo‘lishi,  jahonda  bir  qutbli  rivojlanish  jarayonining  boshlanishi,  turli

 

davlatlarning  mavjud  manfaatlari  o‘rtasida  qaror  topgan  muvozanatning  buzilishi,

 

yangi  mustaqil  davlatlarning  paydo  bo‘lishi  hamda  ularning  jahon  siyosati  va

 

iqtisodiyotida  faol  sub’ekt  sifatida  qad  ko‘tarishi  natijasida  ro‘y  bergan  global

 

geosiyosiy  o‘zgarishlar  bilan  uzviy  bog‘liqdir.  Mazkur  jarayon,  musulmon  aholisiga

 

ega  bo‘lgan  sobiq  sho‘ro  davlatlarida  islomning  uyg‘onishi  bilan  bog‘liq  harakatlar

 

natijasida  vujudga  kelganligi  kuzatildi.  Bu  holatga  bugungi  kunda  butun  dunyoda

 

ro‘y  berayotgan  keng  miqyosli  jarayonning  bir  qismi  sifatida  qarash  mumkin.

 

Islomning  jamiyat  va  siyosatdagi  roli  kuchayishining  globallashuvi  nafaqat

 

musulmon  davlatlari  va  hududlarini,  balki  musulmon  bo‘lmagan,  ya’ni  G‘arb

 

davlatlarini  ham  qamrab  oldi.  Bundan  tashqari  XXI  asrda  musulmon  dunyosini  ichki

 

mojarolar  bezovta  qila  boshladi.  Bu  avvalambor,  Markaziy  Osiyo  va  Janubiy

 

Kavkaz  hududlariga  Yaqin  Sharqdagi  diniy  fundamentalizm  salbiy  ta’sirining

 

yoyilishida namoyon bo‘ldi.

 

    

Dunyoning  turli  hududlarida  islomiy  qadriyatlarning  uyg‘onishi,  dinning

 

jamiyatdagi o‘rnini kuchayishi bilan birgalikda din niqobi ostidagi ekstremizm, 

terrorizm,  giyohvandlik,  ommaviy  qirg‘in  qurollari  tarqatilishining  jiddiy  tus  olishi,

 

islom  dunyosining  harbiy-siyosiy  va  iqtisodiy  munosabatlari  beqaror  bo‘lgan

 

hududlarida  yaqqol  namoyon  bo‘lmoqda.  Xalqaro  terrorizmga  qarshi  kurashish

 

yo‘lini  tanlab,  bu  ishga  salmoqli  hissa  qo‘shib  kelayotgan  O‘zbekistonda

 

terrorizmning 

«islomiy  asoslari»  haqidagi  fikrga  qo‘shilmaydi.  Terrorizm

 

mafkuraviy  va  siyosiy  ekstremizm  bilan  uzviy  bog‘liq  bo‘lib,  shu  sababli  uning

 

«namoyandalari»  islomning  shakl-belgilaridan  keng  foydalanadilar.  Bunday

 

---

18 

 

sharoitda  Din  omili»ning  xalqaro  siyosatdagi,  ayniqsa,  arab-musulmon  dunyosining

 

yetakchi  davlatlaridan  biri  Suriya  Arab  Respublikasi  tashqi  va  ichki  siyosatidagi

 

rolini  o‘rganish,  o‘zbek  siyosiy  fani  uchun  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.

 

Yaqin  Sharq  davlatlarida  xususan  Suriyada  dinning  siyosiylashuv  muammosi

 

va  uning  geosiyosiy  jarayonlarga  ta’siriga  berilgan  baholarni  tadqiq  etish

 

O‘zbekiston  siyosatshunosligi  uchun  muhim  ahamiyatga  ega.  Xorijiy  va  shu

 

jumladan,  arab  siyosatshunoslarining  arab-musulmon  mamlakatlarini  tarkibiy

 

islohotlashtirish  muammolariga  nisbatan  yondashuvlarini  o‘rganish  nihoyatda

 

muhim  bo‘lib,  mazkur  muammolarni  o‘rganishda  asosiy  konseptual  yo‘nalishlarni

 

belgilab olish maqsadga muvofiqdir.

 

 

    

Islomiy  guruhlar  Suriya  voqealarida  sezilarli  rol  o‘ynamoqdalar.  Shu  bilan

 

birga,  bu  tashkilotlar  talab  etayotgan  maqsadlar  va  kurash  usullari  nuqtai  nazaridan

 

ham  g‘oyatda  turlichadir.  Katta  mavqega  ega  bo‘lgan  diniy-siyosiy  tashkilot

 

“Musulmon  birodarlari”  hisoblanadi.  Ular  Suriya  milliy  kengashida  (SMK)  150

 

o‘rindan 70 o‘ringa ega bo‘lib, ular SMK tarkibida son jihatidan ko‘p va eng yaxshi

 

tashkillashtirilgan  guruh  sifatida  faoliyat  olib  bormoqdalar.  Ularning  rahbarining

 

bayonotiga  ko‘ra,  Suriya  “Musulmon  birodarlari”  o‘z  mafkuraviy  va  g‘oyaviy

 

qarashlari  jihatidan  Misrning  Musulmon  birodarlari  uyushmasi  (MBU)  bilan  yaqin

 

va  Suriyani  “shariat  asosidagi  davlat”ga  aylantirish  niyatidalar

1

.  Ularning  yetakchisi

 

Riyod  ash-Shukva  shunday  deydi:  “Biz  demokratik  Suriyani  ko‘rishni  xohlaymiz  va

 

mamlakatni 

bir 

o‘zimiz 

nazorat 

qilishni 

xohlamaymiz”

2

. 

 

 

 

 

1 

Qarang 

.: