Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Interval o‘lchov
 
obyektni interval darajada o‘lchangandan keyin 
tasniflovchi  va  tartibga  soluvchi  o‘lchovdir.  Shuningdek,  interval 
o‘lchov  o‘lchovlanayotgan  xossaning  boshqa  obyektlarning  xos-
salariga  nisbatan  qanchalik  katta  yoki  kichik  miqdorda  ekanligini 
xarakterlaydi.  Bu  o‘lchovning  eng  ma’qul  shaklidir.  Chunki  u 
o‘rganilayotgan  voqea  to‘g‘risida  yanada  batavsil  axborot  yetkazib 
beradi  va  tadqiqotchida  mavjud  ma‘lumotlar  bo‘yicha  matematik 
o‘lchovlarini  amalga  oshirishga  imkon  beradi.  Interval  o‘lchov 
o‘lchanayotgan  xossaning  ba’zi  standart  birliklari  mavjudligi 
to‘g‘risidagi tasavvurga asoslanadi (masalan, o‘zgaruvchan foyda). 
Qanday  qilib  biz  operatsionalizatsiyasi  amalga  oshirilayotgan 
aniq  tushunchalarga  to‘g‘ri  keluvchi  o‘lchovlar  darajasini  tan-
lashimiz  mumkin?  Bu,  konseptualizatsiya  va  o‘lchov  texnologiyasi 
muammosi.  O‘lchovning  nominal  darajasidan  tartibli  yoki  interval 
darajasiga  o‘tishi 
bu  o‘tishning  nazariy  asosi  ishlab  chiqilishiga  va 
nisbatan yuqori darajadagi o‘lchovni amalga oshiruvchi operatsion 
jarayonlarning texnik imkoniyatlari mavjudligiga bog‘liq bo‘ladi. 
G‘arblik  olim  U.F.Shayvlining  operatsionalizatsiya  qoidalariga 
rioya qilish mumkin. U ushbu obyektni o‘lchashning maksimal dara-
jada aniq bo‘lgan o‘lchovlarini qo‘llashni va noaniq o‘lchov evaziga 
axborotni  yo‘qotmaslikni  maslahat  beradi.  Bu,  odatda,  o‘lchovning 
yanada  qat’iy  jarayonlarini  qo‘llash  kerakligini  bildiradi.  Imkoniyat 
mavjud bo‘lganida nazariy jihatdan oqlangan, ammo tartibli va inter-
val  o‘lchov  texnik  jihatdan  mumkin  bo‘lmagan.  Ammo  shunday 
voqealar mavjudki, ular uchun o‘ta aniqlikdagi o‘lchov nomaqbuldir, 
chunki u ikki davlat o‘rtasidagi aloqalarning u yoki bu tendensiyasini 
hamma  vaqt  ham  ochib  bermasligi  mumkin.  Masalan,  O‘zbekiston 
va Rossiya  o‘rtasida 1990-2005 yillardagi  o‘zaro tovar ayirboshlash 
darajasi  to‘g‘risidagi  gipotetik  diagrammani  havola  qilamiz.  Bunda 
avval  har  bir  yil  uchun  ma’lumot,  keyin  har  5  yoki  10  yilliklar 
hisobga  olinadi.  So‘nggi  holatda  diagramma  tomonlarning  o‘zaro 
munosabatlari 
tendensiyasining 
o‘zgarishini 
yanada 
aniqroq 
ko‘rsatadi. 

---

 
 
36