Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

ASOSIY TAYaNCh TUShUNChALAR 
  
1. Iqtisodiy yoki zimmadagi xarajatlar 2. Tashki xarajatlar  
3. Ichki xarajatlar 4. Doimiy xarajatlar 
5. O’zgaruvchan xarajatlar 6. Umumiy xarajatlar  
7. O’rtacha xarajatlar 8. Me’yoriy xarajatlar  
9. Iqtisodiy foyda 10. Normal foyda 
 

---

 
 
a)qo’shimcha birlik mahsulot ishlab chiqarish bilan bog’liq umumiy xarajatlarning 
o’sishi;  
b) tanlangan resurslarni eng ma’qul ishlatish, o’zgalar ishlatishiga yo’l qo’ymay, ularni 
sotib olish uchun resurslar egasiga to’langan xaq; 
g) mahsulot birligiga sarflangan xarajatlar; 
d) miqdori ishlab chiqarish hajmiga bog’liq xarajatlar; 
e) chetdan jalb etilgan iqtisodiy resurslarga to’langan pul; 
yo) ma’lum miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan doimiy va 
o’zgaruvchan xarajatlar boshqacha aytganda barcha xarajatlar; 
j) hech bulmaganda bir resursning o’zgarmagani holda boshqa resursni o’sishi evaziga 
umumiy mahsulotni ko’payishi 
z) firma, korxonaning o’z ixtiyoridagi resurslar qiymatining puldagi ifodasi; 
j) tadbirkorlik qobiliyatini ishga solishning alternativ qiymati; 
i) ishlab chiqarish hajmiga bog’liq bo’lmagan xarajatlar; 
v) umumiy tushum bilan iqtisodiy xarajatlar o’rtasidagi farq.  
  
 Takrorlash va munozara uchun savollar 
 
1. Ishlab chiqarish xarajatlari tarkibini qaysi jihatlardan tasniflash mumkin? Bunday 
tasniflashdan maqsad nima?  
2. Me’yoriy xarajatlar qanday xarajatlar? Sizningcha uni hisoblashning nima keragi bor?  
3. Nima sababdan firma(korxona)lar xarajatlarni pasaytirish uchun harakat qilishadi?  
4. Qisqa muddatli va uzoq muddatli davrda o’rtacha xarajatlar grafikda tasvirlaganda 
botiq yoy shaklini oladi. Nima sababdan? 
5. Normal foyda va iqtisodiy foyda qanday farqlanadi? Foyda normasi qanday 
hisoblanadi? 
6. Tadbirkor oldida turgan ishlab chiqarishdagi uch darajadagi muammo nima va uni 
qanday echish mumkin?  
7. Firma(korxona)larni tarmoqni tark etishi yoki tarmoqqa kirib kelishlariga sabab nima? 
Uni nazariy jihatdan qanday tushuntirish mumkin?