Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

Umumiy naf summasi 
Mu
Me’yoriy naflilik
Tu

---

 
 
1.Hamisha mahsulot xarid qiluvchi har bir shaxs mahsulotning keyingi birligidan kamroq 
naf yoki lazzat oladi. Ya’ni har bir qo’shimcha tovar nafliligi avvalgisiga nisbatan past bo’ladi. 
Masalan, xaridorga oyoq kiyimi kerak, uning uchun bir juft oyoq kiyimining nafliligi o’ta 
yuqori, chunki u yalang oyoq yura olmaydi. 
Ikkinchi juft oyoq kiyimi uni almashtirib turish imkonini beradi, lekin uning nafliligi 
pastroq, chunki xaridor yalang oyoq emas, uni kiyadigani bor. 
Uchinchi va to’rtinchi juft oyoq kiyimining nafliligi pasayib boraveradi, chunki ehtiyoj 
to’ydirilgan sari tovarning iste’molchi uchun nafliligi pasayadi. 
2.Iste’molchi o’zining cheklangan daromadi doirasida uni sarf-lab maksimal darajada 
sub’ektiv qoniqish, naf olishga intiladi. 
Me’yoriy naflilik qonunining praktikadagi ahamiyati shundaki, u iste’molchilarni 
bozordagi turli tovarlarni qay darajada sotib olishlari mumkinligini taxminan qanday bo’lishini 
aniqlab beradi, prognoz qiladi. 
Me’yoriy naflilikning pasayishi qonunining amal qilishi tufayli xaridorlar, iste’molchilar 
juda ko’p tovarlar, xizmatlardan o’zlari uchun zarur bo’lgan, daromadlari doirasida o’zlari uchun 
eng maqbul hisoblangan tovarlar va xizmatlar komplektini xarid qilishadi. Bu tovarlarni tanlab 
olish naflilikni maksimallashtirish printsipi asosida yuz beradi.  
Ordinalistlar, xususan V. Pareto, J. Xiks va boshqalar kardinalistlar qo’llagan printsipdan 
voz kechishgan. Ular nazariyaga ketma-ket tartibli naflilik tushunchasini kiritishadi. Ularni 
fikricha uni yordamida iste’molchini shu tovarga bo’lgan qoniqish darajasini kamayib yoki 
ko’payib borishini aniqlash mumkin. Lekin ana shu qoniqish darajasini aniqlash mumkin emas. 
Iste’molchi o’z pulini xohlagancha ishlatadi. U o’z ehtiyojini to’liq qoniqquncha qondirishga 
harakat qiladi. Biron-bir tovarni sotib olar ekan, shu variantni boshqa alternativ variantlari bilan 
solishtiradi. Pareto me’yoriy naflilikni absolyut miqdorini o’lchash o’rniga nisbiy tahlil qilish 
samaraliroq, ya’ni iste’molchi (haridorlar)ni ma’lum bir tovarlar to’plamidan ikkinchisini ustun 
qo’yish, tanlashini o’rganish afzalroq deydi. Bunday tahlil befarqlik egri chizig’i orqali 
tushuntirilgan. Bu neoklassiklar tomonidan ko’pgina mikroiqtisodiy jarayonlarni tanlov 
muammosi bilan bog’liq holda ne’matlarini optimal to’plamini: ishlab chiqarish omillarini, dam 
olish bilan ish vaqtini nisbatini aniqlashda foydalanilgan. 
Ordinalistik yondashuv nuqtai nazaridan iste’molni optimallashtirish muammosini grafik 
yordamida ko’rib chiqish mumkin. Abstraktsiya metodidan foydalanib, iste’molchi qat’iy 
daromad topadi va uni hammasini iste’molga sarflaydi. Bunda ular faqat ikki turdagi A va V 
tovarlarni sotib oladi deylik. Xaridor o’z puliga turli 
miqdorda A va V tovarni harid qilishi mumkin. 
Ularning nafliligi haridor uchun teng. Aytaylik 
ikkita A va uchta V tovar umumiy nafliligi uchta A 
va ikkita V tovarga teng va hokazo. Bir tovarni 
kamroq olish ikkinchisini ko’proq olish bilan 
to’ldiriladi. Bunday to’plamda tovarlar miqdori 
qancha bo’lishini xaridor uchun farqi yo’q. Agar uni 
grafikda ifodalasak, quyidagicha bo’ladi.  
( 1-rasm ) Bu egri chiziq befarqlik
1
 egri 
chizig’i deyiladi. Bu egri chiziq mumkin bo’lgan 
juda ko’p variantlardan biri xolos. Ular iste’molni 
qondirish darajasiga ko’ra past yoki yuqoriroq 
bo’lishi mumkin. (