Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

Birinchi
 va ehtimolki, 
asosiy vazifa
 davlat mulklarini xususiylashtirish sohasida 
boshlangan ishni oxiriga etkazishdan iborat.»
3
 
 
Ikkinchi eng muhim vazifa 
— ishlab chiqarishning pasayishiga barham berish va 
makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash ham korxonalar, tarmoqlarning, ham umuman 
davlatning iqtisodiy va moliyaviy barqarorligiga erishish. 
 
Uchinchi muhim vazifa 
— milliy valyuta — so’mni yana ham mus-tahkamlashdan 
iborat. 
 
To’rtinchi strategik vazifa 
— iqtisodiyotimiz strukturasini tubdan o’zgartirish, xom 
ashyo etkazib berishdan 
tayyor mahsulot ishlab chiqarishga o’tish. 
 
Xozirgi paytda bu qo’yilgan vazifalar muvaffaqiyatli ravishda amalga oshirilmoqda. 
 Mulkni chinakam mulkdorlar qo’liga topshirish tezlashtirilib, ularning egalarida haqiqiy 
xo’jayinlik tuyg’usi shakllanib bormoqda. Davlat mulkini xususiylashtirish, tadbirkorlik 
faoliyatini keng qo’llab-quvvatlash, kichik korxonalar tashkil qilishni rag’batlantirish uchun 
zaruriy huquqiy-me’yoriy hujjatlar qabul qilinib chora-tadbirlar belgilanmoqda. Natijada 
davlatga qarashli bo’lmagan sektorning ulushi tobora ortib borib, hozirgi payt-da mamlakat 
miqyosida yaratilgan milliy daromadning 70%, sanoat mahsulotining 53,5%, qishloq xo’jalik 
mahsulotining 97,7% ini tashkil etmoqda. 
 
Diqqat-e’tibor iqtisodiyotda ishlab chiqarishni pasaytirishga barham berish, 
barqarorlashtirish va yuksaltirish uchun qaratilgani tufayli O’zbekiston iqtisodiyotning barcha 
ko’rsatkichlari bo’yicha hamdo’stlik davlatlari orasida eng kam pasayishi yuz berdi. Ular orasida 
                                                 
1
 Karimov I. A. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida. T.,«O’zbekiston» 1995y., 119-bet 
2
 O’sha asar 121-122, 175-betlar 
3
 Karimov I. A. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida. T.,«O’zbekiston» 1995y., 175-bet 

---

 
 
birinchi bo’lib, 1996 yildan boshlab asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar bo’yicha barqaror 
o’sish ta’minlanmoqda. 
 «O’zbekiston modeli»da e’tibor respublikada ishlab chiqarishni tiklamay, iqtisodiyotni 
yuksaltirmay, tsivilizatsiyalashgan bozor sari amalda ilgarilab borish, mustaqillikni, suverenitetni 
iqtisodiy jihatdan himoya qilish, aholi uchun ishonchli ijtimoiy kafolatlarni vujudga keltirish, 
munosib turmush darajasini ta’minlash mumkin emasligiga qaratilgan. Bu jihati bilan 
barqarorlashtirish siyosatini amalga oshirishda printsip jihatdan bir-biridan farq qiluvchi boshqa 
yondashuvlardan ajralib turadi. 
 Iqtisodiyot  barqarorligini  o’ziga xos ko’rsatkichi, belgilangan islohotlarni muvaffaqiyatli 
amalga oshirishning mezoni bo’lgan milliy valyutani mustahkamlashga qaratilgan to’rtta 
yo’nalishda alohida dastur ishlab chiqildi: 
 1.So’mni tovar bilan barqaror ta’minlashni amalga oshirish. 
 2.So’mni barqaror amal qilishi, erkin almashinuvini ta’minlash, buning uchun etarli 
valyuta zaxirasiga ega bo’lish. 
 3.Xar bir kishi, har bir tashkilotni ishlab topgan so’mini qadrlashga o’rgatish, milliy 
valyutani aniq to’lov vositasiga aylantirish. 
 4.Milliy valyutani mustahkamlash uchun inflyatsiyaga qarshi baquvvat, puxta o’ylangan 
siyosat o’tkazish. 
 
Xozirgi paytda bu dasturlarni izchillik bilan hayotga tatbiq etish, butun milliy 
iqtisodiyotda strukturaviy o’zgarishlarni amalga oshirish bilan birgalikda olib borilyapti. 
 
Sobiq Ittifoq davrida sanoat tizimida engil sanoatning, aniqrog’i paxta tozalash 
sanoatining mavqei juda yuqori bo’lgan. Ayrim regionlar sanoatida uning salmog’i 70—80 % 
gacha etgan. Katta xom ashyo resurslariga ega bo’lgan hududlarda tayyor mahsulotlar ishlab 
chiqarish yo’lga qo’yilmagan edi. 
 Og’ir sanoat korxonalarining hammasi sobiq markazga bo’ysungandi. Ishlab chiqarilgan 
sanoat mahsuloti tarkibida xalq iste’mol mollarining hissasi atigi 37,1% bo’lgan. 
 Shunday og’ir vaziyatda sanoatni tiklash, tarkibiy o’zgarishlari bo’yicha chora-tadbirlar 
ko’rilmaganda ishlab chiqarishni keskin tushib ketishi, sanoatda band aholining katta qismi 
ishsiz qolishi mumkin edi. O’z navbatida u boshqa salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin 
edi. Ushbu salbiy jarayonni oldini olish maqsadida chet el sarmoyalarini jalb qilish orqali 
raqobatbardosh, import o’rnini bosadigan, eksportga mo’ljallangan mahsulotlar ishlab 
chiqariladigan yangi korxonalar tashkil qilish, eskilarini yangi zamonaviy texnologik jihozlar 
o’rnatish yo’li bilan xaridorgir mollar ishlab chiqarishga ixtisoslashuviga alohida e’tibor berildi. 
 Qulay investitsion muhit yaratilganligi xorijiy sarmoyalarning kirib kelishiga keng yo’l 
ochilgani iqtisodiyotda tub strukturaviy o’zgarishlar sodir bo’lishining muhim omillaridan biri 
bo’ldi. 
 Islohotlarning  dastlabki  bosqichidanoq yoqilg’i-energetika majmuasini yuqori sur’atlar 
bilan rivojlanishini ta’minlash, neft va tabiiy gaz ishlab chiqarish hamda ularni qayta ishlash 
hajmlarini ortib borishi hisobiga energetika mustaqilligiga erishildi. Agarda 80- yillarda har yili 
6 mln. tonna atrofida chetdan neft tashib kelingan bo’lsa, endilikda yoqilg’i mahsulotlarini 
eksport qilinayapti. Qisqa muddat ichida Buxoro neftni qayta ish-lash zavodi ishga tushirildi. 
1998 yilda eksport qilingan mahsulotlarning 7,9% ini elektr-energiya manbalari tashkil qildi. 
 Mamlakatimiz sanoatida mashinasozlik va metallni qayta ishlash tarmog’ining mavqei 
kun sayin ortib boryapti. Ayniqsa, avtomobilsozlikning tashkil topishi jiddiy tarkibiy 
o’zgarishlar sodir bo’lishiga olib keldi. U sanoatda barqaror o’sishni ta’minlashning muhim 
omili bo’lmoqda. O’zbekiston O’rta Osiyo davlatlari orasida birinchi, dunyoda 28- bo’lib 
avtomobil ishlab chiqaradigan mamlakatga aylandi. 
 Xozir yangi tarmoq tizimida quvvati 200000 engil avtomobil bo’lgan «UzDEUAvto», 
avtobus va yuk mashinalari ishlab chiqarishga ixtisoslashgan «SamKochAvto» qo’shma 
korxonalari faoliyat ko’rsatmoqda. 

---

 
 
 Xalq iste’moli mollari ishlab chiqarishga alohida ahamiyat berilib, qator qo’shma 
korxonalar vujudga keltirildi. Xozirgi kunda oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlari ishlab 
chiqarish kundan-kunga sifati va miqdori jihatdan aholi talabini qondiradigan darajaga etmoqda. 
 Xizmat ko’rsatish sohasiga diqqat qaratilishi bu sohaga uzoq yillardan beri e’tibor 
berilmagani tufayli rivojlangan mamlakatlardan nihoyatda orqada qolib ketilgani, o’rtadagi katta 
farqni borgan sari yo’qotib borishga qaratilgan. Xozirgi paytda iqtisodiy faol aholining bu 
sohada band bo’lishi milliy iqtisodiyotdagi muhim o’zgarishlar yuz berayotganidan dalolat 
beradi. 
 Ikkinchi bosqichda narxlarni ustidan davlat nazoratini minimallashtirish, ommaviy 
privatizatsiya tufayli davlat mulki hissasi kamayib, bozor sektori ulushi tez o’sib bordi. Qishloq 
xo’jaligi isloh qilinib xo’jalik yuritishning turli shakllari vujudga keldi. Fermer xo’jaligi tobora 
rivojlanib bormoqda. 
 
Bank tizimida ham katta o’zgarishlar yuz berdi. Markaziy bank 
umummilliy rezerv tizimi sifatida davlat ixtiyorida qolib, bosh-qa banklar nodavlat tijorat 
banklariga aylantirildi. Buning natijasida davlatning bevosita xo’jalik yuritish vazifasi 
iqtisodiyotni tartibga solishga aylanib ketdi. 
 «O’zbekiston modeli»ning diqqatga sazovor tomoni shundaki, jamiyatni isloh qilish va 
yangilash bo’yicha ko’p qirrali faoliyatning markazida inson turadi. Islohotlarning mazmuni 
aynan har bir fuqaro o’z qobiliyatini, iste’dodini namoyon etishiga, shaxs sifatida o’zini 
ko’rsatish imkoniyatiga ega bo’lishiga qaratilgan. Siyosiy, ijtimoiy hayotdagi barcha o’zgarishlar 
oliy maqsadga erishish — har bir kishining hayotini yaxshiroq, munosibroq, ma’naviy jihatdan 
boyroq qilishga qaratilgan. 
 Boshqa tomondan qaraganda, isloh qilishning natijasi shu insonlarning o’ziga bog’liq. 
Shuni hisobga olib, birinchi navbatda ajdodlarimiz tomonidan ko’p asrlar mobaynida yaratilib 
kelingan g’oyat ulkan, bebaho ma’naviy va madaniy merosni tiklashga qaratildi. 
 Bir vaqtlar asrimizning buyuk iqtisodchisi J. M. Keyns iqtisodiyot tanazzulga yuz tutgan 
paytda ishsizlikni kamaytirish uchun davlat ehrom quradimi, chuqur kavlab ko’mdiradimi, nima 
qilsa ham ishsiz aholini band bo’lishini ta’minlashi zarur deb ko’rsatgan edi. 
 Mamlakatimizning aynan ana shunday o’tish davrining qiyinchiliklari mavjud paytda 
ma’naviyat ehromlari barpo qilindi. Qadimiy obidalarni ta’mirlash, Imom at-Termiziy, Imom al-
Buxoriy kabi allomalarimiz, Bobur, al-Farg’oniy, Mashrab va boshqa ajdodlarimiz sharafiga 
bunyod qilingan bog’lar, Xotira xiyobonlari yosh avlodni ma’naviy barkamol qilib tarbiyalashga 
yordam beribgina qolmay, mamlakatimiz tarixi bilan qiziqadigan, obidalarini ko’rmoqchi 
bo’lgan sayyohlarni ko’payishiga olib keladi. 
 Inson omilining kuchi va ta’siri, uning ma’naviyati, jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy 
rivojlanishi darajasi bilan belgilanadi. U aholining bilimdonlik darajasi, ish bilan bandlikning 
kasbiy-malaka tuzilmasi va boshqa ko’pgina shart-sharoitlar orqali shakllanadi. 
 
Shuning uchun ham mamlakatda amalga oshirilayotgan demokratik va iqtisodiy 
o’zgarishlarni hisobga olgan holda kadrlar tayyorlashni isloh qilishning «Milliy dasturi» ishlab 
chiqildi. U «Ta’lim to’g’risida» va «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» to’g’risidagi qo-
nunlarning qabul qilinishi va amalga oshirilishida xalqimizning qudratli salohiyatini yuzaga 
chiqarishga xizmat qiladi. 
 «O’zbekiston modeli» bozor iqtisodiyotiga o’tishda xorij yordamiga ko’z tikib o’tirmay, 
ko’proq mamlakat iqtisodiy potentsialiga tayanishga qaratilgan bo’lib, bu chetdan beriladigan 
madadni rad etish emas, balki unga iqtisodiy taraqqiyotning yordamchi manbai sifatida qarashni 
ifodalaydi. 
 Xullas, O’zbekiston bozor iqtisodiyotiga o’tishning o’ziga xos xususiyatlariga mos yo’lni 
tanladi. 
 Bu modelning yana bir o’ziga xos tomoni shundaki, boshqa mamlakatlarda bozor 
iqtisodiyoti modellari nazariy jihatdan olimlar tomonidan ishlab chiqilib, davlat arboblari 
tomonidan hayotga tatbiq qilingan bo’lsa, «O’zbekiston modeli» esa Prezidentimiz 
 
I. A. Karimov olim sifatida nazariy jihatdan ishlab chiqib, davlat arbobi, prezident sifatida 

---

 
 
hayotda amalga oshirilishiga rahbarlik qilish, ya’ni ham nazariyotchi, ham amaliyotchining 
yagona shaxs bo’lishi jihatidan ham boshqa modellardan ajralib turadi. 
 Albatta, demokratik islohotlarni amalga oshirishda kamchilik va nuqsonlar ham bor. 
Lekin ularni chuqur tahlil qilib, tugatish yo’llari ishlab chiqilib, islohotlarni chuqurlashtirish 
orqali ko’zlangan maqsad sari olg’a qadam tashlanadi. Buni Prezidentimizning birinchi chaqiriq 
Oliy Majlisning XIVsessiyasida, 1999 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish 
yakunlari va 2000 yilda iqtisodiyotni erkinlashtirish va islohotlarni chuqurlashtirishni ustuvor 
yo’nalishlariga, 2000 yilning birinchi yarim yilligida respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish 
yakunlari va iqtisodiy islohotlarning borishiga bag’ishlangan majlislaridagi nutqi ham tasdiqlab 
turibdi.