Subyektlar
Obyektlar
A
xbor
ot
oqi
m
i
47-rasm. Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun axborot oqimini boshqarish
Ushbu modelda foydalanuvchi va subyekt tushunchalari bir – biridan farq
qiladi. Xususan, xavfsizlik darajasi subyektga berilsa, foydalanuvchi esa u yoki bu
vaqtda subyekt nomidan ish qilishi mumkin bo’ladi. Shuning uchun, turli holatlarda
bir foydalanuvchi turli subyekt nomidan ish ko’rishi mumkin bo’ladi. Biroq, biror
aniq vaqtda foydalanuvchi faqat bitta subyekt nomidan ish qilishi muhim
hisoblanadi. Bu axborotni yuqori sathdan quyi sathga uzatilmasligini ta’minlaydi.
Yuqorida keltirilgan modelni muvofiqligini shubha ostiga qo’yyadigan ikkita
noaniq fikr mavjud:
1. Quyi sathli foydalanuvchi barcha yuqori sathli obyektlarga yozishi mumkin.
Bu holda u o’zining mavjud obyektini ham qayta yozishi mumkin va bu o’chirishga
teng bo’ladi. Ushbu kamchilikni yuqori darajadagi yozishni taqiqlash orqali bartaraf
etish mumkin. Ushbu sxema uchun qoidalar quyidagicha bo’ladi:
-
agar subyektning xavfsizlik darajasi o’zida obyektning xavfsizlik darajasini
qamragan bo’lsa, u holda o’qish uchun ruxsat beriladi;
121
-
agar subyektning xavfsizlik darajasi obyektning xavfsizlik darajasiga teng
bo’lsa, u holda yozishga ruxsat beriladi.
2. Diagrammadan ko’rinib turgani kabi yuqori darajali ishonchga ega
foydalanuvchilar xavfsizlik darajasi past bo’lgan obyektlarni o’zgartira olmaydi.
Ushbu muammoni bartaraf etishda foydalanuvchi turli hujjatlardan foydalanish
uchun turli darajadagi ishonchga ega bo’lgan subyektlar nomidan ish ko’rishi
mumkin. Ya’ni, “M” darajasiga ega foydalanuvchi “M”, “K” va “O” ishonch
darajasidagi subyektlar nomidan ish ko’rishi mumkin.
Axborot ishonchligini ta’minlash.
Axborot konfidensiyalligini ta’minlashdan
tashqari, ba’zida axborot ishonchligini ta’minlash ham talab etiladi. Ya’ni,
obyektning ishonchlik darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, subyektning ishonchligi
ham shunchalik yuqori va subyektning xavfsizlik darajasi qanchalik yuqori bo’lsa,
u tizimga shuncha ishonchli ma’lumotni kiritishi mumkin. Mazkur model uchun
yuqorida keltirilgan qoidalarni quyidagicha o’zgartirish mumkin:
-
agar subyektning xavfsizlik darajasida obyektning xavfsizlik darajasi mavjud
bo’lsa, u holda yozish uchun ruxsat beriladi;
-
agar subyektning xavfsizlik darajasi obyektning xavfsizlik darajasida bo’lsa,
u holda o’qishga ruxsat beriladi.
Ko’rinib turgani kabi yuqorida keltirilgan holatning o’rni almashgan (48-
rasm). MAC usulida xavfsizlik darajalaridan foydalanish bilan bir qatorda obyekt va
subyektlarning kategoriyalaridan ham foydalanish mumkin. Bu holda xavfsizlik
darajasidan tashqari har bir obyekt va subyektga tegishli bo’lgan toifalar ro’yxati
berilishi mumkin. Obyektning kategoriyalari ushbu obyekt ishlatiladigan joylarni
tavsiflash uchun ishlatilsa, subyektning kategoriyasi esa uning qaysi sohada
ishlashini tavsiflaydi. Bunday tizim foydalanishlarni yanada batafsil boshqarish
imkoniyatini beradi.
122
O’M
M
K
O
4
3
2
1
Y
o
zis
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
Do'stlaringiz bilan baham: |