Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot


    2.2.5. Blokli shifrlar rejimlari



Download 4,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/203
Sana14.01.2022
Hajmi4,35 Mb.
#363640
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   203
Bog'liq
fayl 1714 20210831

 


41 
 
2.2.5. Blokli shifrlar rejimlari 
Oqimli shifrlardan foydalanish juda ham sodda – ochiq matn (yoki shifrmatn) 
uzunligiga teng bo’lgan kalitlar ketma-ketligi generasiya qilinadi va XOR amalida 
bajariladi. Blokli shifrlardan foydalanish  faqat bir blokni shifrlashda oson. Biroq, 
bir nechta (ko’plab) bloklarni shifrlash qanday amalga oshiriladi? Javob esa, bir 
qaraganda oson emas.  
Faraz qilaylik, quyidagi ochiq matn bloklari berilgan bo’lsin: 
𝑃𝑃
0
,
𝑃𝑃
1
,
𝑃𝑃
2
, …
 
O’zgarmas kalit 
𝐾𝐾
 uchun blokli shifr kodlar kitobi hisoblanadi. Sababi, blokli 
shifrlar ochiq matn bloki va shifrmatn bloki o’rtasida o’zgarmas bog’lanishni 
yaratadi. Kodlar kitobi kabi foydalaniluvchi blokli shifrlash rejimi bu – 
elektron 
kodlar kitobi (Electronic codebook mode, ECB) 
rejimi. ECB rejimida quyidagi 
formuladan foydalangan holda ma’lumotlar bloklari shifrlanadi: 
𝑆𝑆
= 0,1,2, … lar uchun 
𝐶𝐶
𝑖𝑖
=
𝐿𝐿
(
𝑃𝑃
𝑖𝑖
,
𝐾𝐾
)
 
Deshifrlash uchun esa quyidagi formuladan foydalaniladi: 
𝑆𝑆
= 0,1,2, … lar uchun 
𝑃𝑃
𝑖𝑖
=
𝑀𝑀
(
𝐶𝐶
𝑖𝑖
,
𝐾𝐾
)
 
Ushbu yondashuv asosida blokli shifrlarni samarali amalga oshirsa bo’ladi. 
Biroq, mazkur yondashuvda jiddiy xavfsizlik muammosi mavjud. 
Faraz qilaylik, ECB rejimdan foydalangan holda ma’lumot shifrlandi va 
tarmoq orqali uzatildi. Uzatish davomida hujumchi ularni tutib oldi va shifrmatn 
bloklari orasidan ikkitasining bir-biriga tengligini (
𝐶𝐶
𝑖𝑖
=
𝐶𝐶
𝑗𝑗
)
 aniqladi. Natijada 
hujumchi aniqlagan shifrmatn bloklariga mos ochiq matn bloklari ham bir-biriga 
teng bo’ladi 
𝑃𝑃
𝑖𝑖
=
𝑃𝑃
𝑗𝑗
.  Albatta ushbu  holat shifrmatnni topish uchun yetarli 
bo’lmasada, bir shifrmatn blokiga mos kelgan qolgan bloklarni aniqlash 
imkoniyatini beradi. Bunday hollarda hujumchi haqiqatan 
𝑃𝑃
𝑖𝑖
 yoki 
𝑃𝑃
𝑗𝑗
 ochiq matn 
bloklarini aniqlay olmasada, unga aloqador ba’zi ma’lumotni oshkor etadi. Mazkur 
holat grafik orqali tasvirlanganda 15-rasmda ko’rsatilganidek bo’ladi [13]. 
Boshqacha aytganda, rasmning chap tomonidagi tasvirning o’xshash har bir bloki 
o’ng qismida ham bir xil shifrmatn blokiga almashgan. Mazkur holda hujumchining 


42 
 
shifrmatndan foydalangan holda ochiq matnni bashorat qilishi murakkab vazifa 
emas.   
 
15-rasm. ECB rejimida ma’lumotni shifrlash natijasi 
Biroq, ECB rejimida shifrlash va deshifrlash amallarini paralellashtirish 
imkoniyati mavjud va bu tezkorlikni oshiradi. Bundan tashqari agar shifrmatnni 
uzatish davomida bloklardan birining o’zgarishi faqat shu blokni natijasiga ta’sir 
qiladi. Ya’ni, faqat shu blokni o’zi zararlanadi. 
ECB rejimida mavjud muammolarni bartaraf etgan rejimlardan biri bu -  
cipher block chaining
 (CBC) rejimi. CBC rejimida bir blokdan chiqqan shifrmatn 
keyingi ochiq matnni yashirish uchun foydalaniladi va shundan so’ng shifrlash 
amalga oshiriladi. Mazkur rejimda shifrlash formulasi quyidagicha: 
𝑆𝑆
= 0,1,2, … lar uchun 
𝐶𝐶
𝑖𝑖
=
𝐿𝐿
(
𝑃𝑃
𝑖𝑖
⨁𝐶𝐶
𝑖𝑖−1
,
𝐾𝐾
)
 
Deshifrlash funksiyasi esa quyidagicha bo’ladi: 
𝑆𝑆
= 0,1,2, … lar uchun 
𝑃𝑃
𝑖𝑖
=
𝑀𝑀
(
𝐶𝐶
𝑖𝑖
,
𝐾𝐾
)
⨁𝐶𝐶
𝑖𝑖−1
 
Birinchi blokni shifrlash uchun undan oldingi shifrmatn bloki bo’lmagani 
uchun, boshlang’ich vektor deb ataluvchi (initialization  vector, IV) 
𝐿𝐿𝐼𝐼
 dan 
foydalaniladi va u mantiqiy tomondan 
𝐶𝐶
−1
   ga teng bo’ladi. Shifrmatn bloklari 
maxfiy saqlanmagani bois unga analog bo’lgan 
𝐿𝐿𝐼𝐼
 ham maxfiy saqlanmaydi. Biroq, 
𝐿𝐿𝐼𝐼
 tasodifiy ravishda generasiya qilinishi shart.  
𝐿𝐿𝐼𝐼
 
dan foydalangan holda, birinchi blokni shifrlash quyidagicha amalga 
oshiriladi: 
𝐶𝐶
0
=
𝐿𝐿
(
𝑃𝑃
0
⨁𝐿𝐿𝐼𝐼
,
𝐾𝐾
)



43 
 
Mos holda birinchi blokni deshifrlash esa quyidagicha amalga oshiriladi:
 
𝑃𝑃
0
=
𝑀𝑀
(
𝐶𝐶
0
,
𝐾𝐾
)
⨁𝐿𝐿𝐼𝐼

CBC rejimida ma’lumotlarni shifrlash ECB rejimidan farqli ravishda bir xil 
ochiq matn bloklari turli shifr matn bloklariga almashinadi. Mazkur holat grafik 
orqali tasvirlanganda 16-rasmda ko’rsatilgandek bo’ladi [13]. 
 
16-rasm. CBC rejimida shifrlash natijasi 
Agar CBC rejimidan foydalanib  shifrlangan ma’lumotni uzatish davomida 
biror bitga o’zgarish bo’lsa, yakuniy holat qanday bo’ladi (hozirda bunday holatlar 
kam uchraydi)? Faraz qilaylik, shifrmatnning 
𝐶𝐶
𝑖𝑖
 bloki zararlandi: 
𝐶𝐶
𝑖𝑖
=
𝐺𝐺
.
 U holda  
𝑃𝑃
𝑖𝑖
≠ 𝑀𝑀
(
𝐺𝐺
,
𝐾𝐾
)
⨁𝐶𝐶
𝑖𝑖−1
 
va
 
𝑃𝑃
𝑖𝑖+1
≠ 𝑀𝑀
(
𝐶𝐶
𝑖𝑖+1
,
𝐾𝐾
)
⨁𝐺𝐺
 
Biroq, 
𝑃𝑃
𝑖𝑖+2
=
𝑀𝑀
(
𝐶𝐶
𝑖𝑖+2
,
𝐾𝐾
)
⨁𝐶𝐶
𝑖𝑖+1
 
va qolgan bloklar to’g’ri deshifrlanadi. Ya’ni, bir blokning zararlanishi ikkita 
blokga ta’sir ko’rsatadi. Undan keyingi bloklar esa o’zgarmas saqlanadi.  
Simmetrik blokli shifrlash algoritmlari oqimli shifrlash algoritmlariga 
qaraganda yuqori hisoblash imkoniyatini talab etadi va shunga mos ravishda yuqori 
bardoshlikni ta’minlaydi. Simmetrik blokli shifrlash algoritmlari oqimli shifrlar kabi 
ma’lumot konfidensialligini ta’minlash uchun foydalaniladi. Bundan tashqari, blokli 
shifrlardan autentifikasiya masalalarida, ma’lumot yaxlitligini ta’minlashda keng 
qo’llaniladi.  


44 
 

Download 4,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish