V – Ma’ruza. Kimyoviy kinеtika va kimyoviy muvozanat

REAKSIYANING TARTIBI

 

Reaksiyalarning  tartibi  reaksiya  tezligi  moddalar  konsentratsiyasining 

qanday  darajasiga  bog`liqligini  ko`rsatadi.  Agar  nA  +  mB 

 qC  reaksiya 

uchun tezlik ifodasini

 

 

---

ko`rinishda  yozsak,  n  va  m  larning  yig`indisi  (n  +  m)  shu  reaksiyaning  tartibi 

deyiladi.

 

Reaksiya tartibiga ko`ra nolinchi, I, II, III va ko`p tartibli bo`lishi mumkin.

 

Agar  NH

4

CI  +  H

2

O 

 NH

4

OH  +  HCI  gidroliz  reaksiyasini  ko`rib 

chiqadigan bo`lsak, bu reaksiya suyultirilgan eritmada boradi deb faraz qilamiz. U 

holda V = K*

 holida  yoziladi va  darajalar  yig`indisi 1+1=2 bo`ladi, 

demak buni ikkinchi tartibli reaksiya deb hisoblash mumkin. Aslida, eritmada H

2

O 

molekulalari  soni  juda  ko`p  va  gidroliz  davomida 

 bo`lgani  uchun  bu 

reaksiyaning  tezligi  faqat  tuzning  konsentratsiyasiga  (

)  bog`liq  bo`ladi. 

Shuning  uchun  bu  birinchi  tartibli  reaksiya.  Agar  reaksiya  davomida  reaksiya 

tezligi  o`zgarmasa,  ya`ni  V  =  const  bo`lsa,  bu  nolinchi  tartibli  reaksiya  deyiladi. 

Bunday reaksiyalarga radioaktiv parchalanish reaksiyalari kiradi.

 

Reaksiya tartibi asosan eksperimental usullar bilan aniqlanadi.