“Kasbiy ta`lim” kafedrasi

1.
 
Temperamentning psixologik 
tavsifi va temperament  turlariga 
psixologik xarakteristika
.
 
 

---

75 
 
tabiat  hodisalariga,  ijtimoiy  turmush  voqeliklariga,  omillariga,  ta’sir  kuchlariga  turli 
xilda javob qaytaradilar. 
Shaxsning    individual  xususiyatlariga  –  temperament,  xarakter  va 
qobiliyatni kiritish mumkin. 
Temperament 
– 
(lot.  «temperamentum»  -  aralashma)
 
inson  psixikasining 
individual  jihatdan  o`ziga  xos,  shaxs  faoliyati  va  xulqining  dinamik,  ya’ni 
o`zgaruvchan  va  emotsional-hissiy  tomonlarini  xarakterlovchi  xususiyatlar 
majmuidir. 
 
Shaxsning  individual  xususiyatlari  uning  tug’ma,  biologik  xususiyatlariga 
bog`liq.  Chunki  aslida  bir  tomondan  shaxs  ijtimoiy  mavjudot  bo`lsa,  ikkinchi 
tomondan biologik - yaxlitlik, tug`ma sifatlarni o`z ichiga olgan individ hamdir. 
YAngi  Zellandiyada  bo‘lib  o‘tgan  tadqiqotlarning  birida  900ta  odamning 
hayoti  kuzatildi.  Bu  o‘tkazilgan  tadqiqotlarda  shuni  aniqlashdiki,  ruhan  faol  va 
impulsiv  3  yoshli  bolalar  21  yoshida  yanada  agressiv,  urushqoq  bo‘lib  voyaga 
etgan.  Sust  3  yoshli  bolalar  esa18  yoshdan  keyin  yanada  ehtiyotkor  va  qat’iatsiz 
bo‘lib  o‘sgan.  Yillar  davomida  jur’atsiz.  Sust  bolalar  o‘zlarini  erkin  tutishni 
o‘rganishadi,  lekin  dadil  va  jur’atli  bolalarning  hammasiyam  uyatchang  va 
tortinchoq bo‘lavermaydi.
25
 
54-rasm 
Temperament hayotiy voqealar va 
vaziyatlarni, jamiyatdagi ijtimoiy 
guruhlarni «yaxshi - yomon», «ahamiyatli 
- ahamiyatsiz» me’zonlari asosida 
ajratishga imkon berib, bunda 
temperament odamning ijtimoiy 
obyektlarga nisbatan «sezgirligini» 
tarbiyalaydi, professional mahorat va kasb 
malakasining oshib borishiga yordam 
beradi. 
 
 
Temperament  xususiyatlari  aslida  -  tug`ma  hisoblansada,  shaxsga  bevosita 
aloqador  va  anglanadigan  bo`lgani  uchun  ham  ma’lum  ma’noda  dinamik 
ko`rinishda  bo`ladi.  Shu  bois,  har  bir  temperament  xususiyatlarini  va  uning  shaxs 
tizimiga aloqasini bilish va shunga yarasha xulosalar chiqarish kerak. 
Temperament  haqida  ta’limot  ilk  bora  yunon  tabibi  Gippokrat  (eramizdan 
avvalgi  460  –  356  yillarda)  tomonidan  yaratilgan  bo`lib,  uning  ta’limotiga  asosan 
«temperament” tushunchasi paydo bo`lgan va temperament turlarining nomlari shu 
kunga qadar saqlanib qolgan. Gippokrat fikricha inson organizmida