Transport inshootlarini loyihalash va

bp
n



  bu  yerda 

bp 
–  zo„riqtirilgan  armatura 
og„irlik  markazi  sathida  joylashgan  betondagi  oldindan  berilgan 
kuchlanish. 
Armaturasi  betonga  tortilgan  to„sinlarning  hisobida  bu  armaturadagi 
kuchlanishlarning  pasayishini  hisobga  olmaslikka  ruxsat  beriladi.  Temir 
yo„l  ko„priklarining  oldindan  zo„riqtirilgan  elementlari  hisoblari 
darzbardoshlik  bo„yicha  kategoriyalar  talablariga  bog„liq  holda  olib 
boriladi. 
Ko„priklarning  barcha  turdagi  simli  zo„riqtirilgan  armatura  bilan 
armaturalangan 
elementlari 
(to„sinlarning 
devorlaridan 
tashqari) 
darzbardoshlik  bo„yicha  2a  kategoriya  talablarini  qondirishi  kerak.  Bu 
kategoriyada  betondagi  cho„zuvchi  kuchlanishlar  0,4
R
bt,ser
 
kattaligi  bilan 
chegaralanadi  (darzlar  paydo  bo„lishiga  ruxsat  berilmaydi).  Bu  yerda 
0,4
R
bt,ser
 
–  darzlar  paydo  bo„lishiga  olib  borilgan  hisoblarda  betonning 
markaziy cho„zilishga bo„lgan qarshiligi. 
Elementlar  zo„riqtirilgan  sterjenli  armatura  bilan  armaturalanganda, 
ular darzbardoshlik bo„yicha 2b kategoriya talablarini qondirishi kerak. Bu 
kategoriyada  betondagi  cho„zuvchi  kuchlanishlar  1,4
R
bt,ser
  kattaligi  bilan 
chegaralanadi.  Bunda  darzlar  ochilishining  hisobiy  qiymati  0,015sm  dan 
oshmasligi kerak. Undan tashqari, vaqtinchalik yuk bo„lmaganda  minimal 
siquvchi (darzlarning siqilishi) kuchlanishlarning qiymati B30 sinfli beton 

---

131 
 
bo„lganda 0,1
R
b
 dan, B35 va undan yuqori sinfli beton bo„lganda 1,6MPa 
dan kam bo„lmasligi kerak.  
Bosh  kuchlanishlarga  hisoblarda  oldindan  zo„riqtirilgan  to„sinlarning 
devorlari  (qovurg„alari)  darzbardoshlik  bo„yicha  3a  kategoriya  talablarini 
qondirishi  kerak.  Bu  kategoriyada  bosh  cho„zuvchi  kuchlanishlarning 
qiymatlari  chegaralanadi,  darzlarning  ochilish  kattaligi  esa  0,015sm  dan 
oshmasligi kerak. 
Egiluvchan  to„sinlarning  darzbardoshligi  ekspluatatsiya  stadiyasida 
tegishli 
kategoriya 
talablariga 
bog„liq  holda  tekshiriladi.  Ko„p 
qo„llaniladigan simli zo„riqtirilgan armaturaga tegishli 2a kategoriya uchun 
to„sinlarning bo„ylama o„qiga normal bo„lgan darzlarning paydo bo„lishiga 
ruxsat  berilmaydi  (ko„prikdan  montaj  kranini  o„tkazishga  tekshirish 
holatidan tashqari). Bu shartning bajarilishi uchun (rasm 8.17) siqilayotgan 
betondagi  normal  cho„zuvchi  kuchlanishlar  belgilangan  qiymatdan  oshib 
ketmasligi, ya‟ni 
R
ser
bt
b
bt
4
.
0
,
1
1




        
 
               (8.13) 
sharti bajarilishi kerak. 
 
Rasm 8.17. Oldindan zo„riqtirilgan to„sinni ekspluatatsiya stadiyasida darzbardoshlikka 
hisoblash uchun sxema: 1 – betonda oldindan zo„riqishdan hosil bo„lgan kuchlanishlar 
epyurasi; 2 – vertikal yuklardan hosil bo„lgan kuchlanishlar epyurasi 
 
Armatura  tirgaklarga  tortilganda  va  ustki  va  ostki  armaturalardagi 

---

132 
 
kuchlanishlar  bir  hil  deb  taxmin  qilinganda  betonga  oldindan  berilgan 
kuchlanish quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
.
)
(
)
(
W
'
'
'
1
1
1
red
p
p e