Sh. Djumanov, S. Sayfiddinov

6-rasm. Tirgak (a) va qirindi 

sindirgichni (b) o‘rnatish:

 

1-tirgak, 2-qirindi sindirgich, 

v-keskich harakati

Ishlov berilayotgan sirtda uzun darzlar hosil bo‘lishiga yo‘l 

qo‘ymaslik uchun dastgohlar konstruksiyasida keskich oldiga 

tirgak (1) o‘rnatish ko‘zda tutilgan (6-rasm, 

a). 

Tirgak keskich 

oldida qirindini bosib, unitig sinishiga yordam beradi, bino- 

bann, yog‘och tolalarining parchalanish uzunligini cheklaydi.

Qirindilarni sindirish uchun dastgohmng pichoqlar kallagiga 

hamda vallanga maxsus qurilma-qirindi sindirgich 

(2) 

o‘rnatiladi 

(6-rasm, 

b).

Kesish usullari

Yog‘ochga mexanikaviy ishlov berishning asosiy usullariga 

arralash hamda randalash, frezalash, parmalash va jilvirlash 

kiradi, bu vaqtda qirindi va qipiq chiqadi.

b)

a)

d)

f)

u

u

u

u

v

v

v

v

e)

---

19

Arralash 

(7-rasm, 

a) 

yog‘ochni ko‘p keskichli asbob 

— 

arra bilai ayrim zagotovka yoki detallarga bo‘lish usulidir. Bu 

yashirin kesish hisoblanadi.

Randalash 

(7-rasm, 

b) ~ 

zagotovka sirtini unga nisbatan 

to‘g‘ri chiziqli yo‘nalishda harakatlanadigan pichoq yordamida 

yo‘nishdir. Bu usul yog‘ochning aylanadigan keskichlar bilan 

ishlov berilgan sirtidagi notekis joylarni yo‘nish (yo‘nilgan 

o‘yiq, qirindi va mayda gazcho‘p olish) uchun ishlatiladi.

Frezalash 

(7-rasm,^ detallarni aylanadigan keskichlar yor- 

damida katta tezlikda yo‘nish usulidir, bunda yo‘nilgan sirtdan 

yoysimon qirindi ajralib chiqadi. Bu usul zagotovkalarda baza 

sirtlar hosil qilish uchun (randalash dastgohlarida); zagotov- 

kalarni  ikki,  uch  va  to‘rt  tomonini  (reysmusli  va  to‘rt  to- 

monlama bo‘ylamasiga frezalash dastgohlarida), to‘g‘ri chiziq- 

li va shakliga ishlov berish uchun; egri chiziqli zagotovkalarni 

shakliga ishlov berish va to‘g‘ri chiziqli yo‘nalishda ishlov berish 

uchun (frezalash, kopirlash-frezalash va maxsus dastgohlar); 

turum qirqish va teshik o‘yish uchun (turum qirqish va fre- 

zalash dastgohlari) ishlatiladi.

Parmalash 

(7-rasm, 

e) 

zagotovkada silindrik teshiklar hosil 

qilish maqsadida unga aylanadigan keskichlar yordamida ish- 

lov berish usulidir. Bunda teshikning o‘qi asbobning aylanish 

o‘qiga mos keladi. Parmalash jarayonida bir qatlam yog‘och- 

ning o‘zidagi ayrim tolalar turli tezlikda kesiladi: parmaning 

aylanish markazi yaqinida tolalarning kesilish tezligi juda 

kichik bo‘lsa, markazdan uzoqroqda tezlik juda katta bo‘ladi. 

Parmaning markaziga to‘g‘ri kelgan joylarda kesish tezligi nolga 

tengdir.

Jilvirlash — 

yog‘ochni qog‘oz yoki matoga jilvir donalarini 

yopishtirib hosil qilingan abraziv keskichlar yordamida jilvir- 

lash usulidir. Bunda yog‘och sirtidagi g‘adir-budurlarni jilvirlab 

yog‘ochning juda yupqa qatlami qirib olinadi.

---

20