1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

 

 

5- ma’ruza:  Ijtimoiy rivojlanishning ekologik nazariyalardagi o‘rni 

Reja: 

1. Ekologiyaning asosiy qonunlari. 

2. B. Kommoner qonunlari. 

3. Ekologik valentlik 

4. Libixning “minimum qonuni”, SHelfordning “tolerantlik qonuni. 

5. Ijtimoiy ekologiyaning asosiy qonunlari. 

     

    Tayanch  iboralar:  akseleratsiya,  antibiotlar,    biotsenoz,  vegetativ,  vikariat, 

gerbitsidlar,  gomologiya,  tabiat  ilmi,  imago,  mutatsiya,  ontogenez,  Le-SHatel’e 

prinsipi, suksessiya,  Tibr, filogenez, fito, xromosomalar, evolyusiya. 

         1. Ekologiyaning asosiy qonunlari. 

         Ekologiya boshqa tabiiy fanlar kabi tabiat qonunlarini o‘rganadi. Bu qonunlar 

guruhini bioekos qonunlari deb yuritamiz. 

 

Qonun  va  qonuniyat  haqida  tushuncha.

    YUqorida  qayd  etilganidek, 

ekologiya  ekotizimlarning  ichki  va  ular  o‘rtasidagi,  xususan  biotsenoz  va  ekotop 

(biotop)  hamda  ularni  tashkil  etuvchi  komponentlari  orasidagi  munosabatni 

o‘rganadi. 

 

Munosabatlar deganda ob’ektiv mavjud bo‘lgan alohida guruhlar va ularning 

barqaror  munosabatlarini  hamda  moddiy  dunyo  rivojlanishini  va  borliqni 

belgilovchi qonuniyatlar tushuniladi. Qonuniyatning ob’ektivligi shundaki, u inson 

ongi  va  hukmiga  bog‘liq  bo‘lmagan  holda  namoyon  bo‘ladi.  Mavjudlik  sifati 

talablariga javob beruvchi ba’zi qonuniyatlar qonunlar deb yuritiladi. 

 

Qonuniyatlar  shuningdek,  qonunlar  sabab  va  oqibatlarning  bog‘liqligini 

ta’riflaydi,  bunda sabab  va  oqibatlar  ko‘pincha  o‘rni  bilan  almashinishi  mumkin. 

Boshqacha  xususiyati  esa  uning  mustaqilligi,  ya’ni  bir  -  biriga  nisbatan  bog‘liq 

emasligidir. Biror qonun, hodisa sodir bo‘lish sharoiti va mexanizmi mavjud bo‘lsa,  

boshqasini «inkor» qilmaydi. 

---

 

Masalan,  insoniyatning  ijtimoiy  rivojlanish  qonuniyatlari  uning  biologik 

qonunlarini  inkor  qilmaydi.  Lekin  qonuniyat  va  qonunning  mustaqilligi,  ularning 

o‘zaro harakatini inkor qilmaydi.