O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy

Ish on ch   bilan  ta la b   q ilish  
-   eng  kuchli  tarbiyaviy  vositadir. 
U  inson  faoliyatining  qudratli  om illarini  h arakatga  keltiradi: 
o ‘zining  bosh qa  kishilar  uchun  foydali  ekanligini  his  qilish, 
o ‘rtoqlari  ishonchini  oqlash  istagini  paydo  qiladi.  K o ‘pincha  bu
-   ancha  m u ra k k a b   va  m a s ’uliyatli,  b a ’zan  esa  faxrli  topshiriq 
boMadi.
M a ’qullash 
muayyan holatga bolalar faoliyatining kuchli omiliga 
aylanadi.  B a'zan   tarbiyalanuvchi  alohida  murakkab  vazifalarni 
hal  qilishda  qoM lab-quwatlashga  muhtoj  boMadi,  pedagogning 
m a ’qullashi 
dastlabki 
qadamlardayoq 
uning 
muvaffaqiyatini 
ta ’minlaganday  tuyuladi,  o ‘z  kuchiga  ishonch  u y g ‘otib,  bundan 
keyingi  intilishlar  manbayi  boMib  xizmat  qiladi.  Bu  shakl  ishga 
ongli  munosabatni  rivojlantiradi,  pedagogni  katta  yoshdagi  o ‘rtoq 
deb  bilishga  o ‘rgatadi.  Uning  ob ro ‘si  keng  bilimlarda,  katta  hayotiy 
tajribada,  mahoratda  yashirinib  yotganligiga  asosalanadi.  Shu  bilan 
birga  maslahat  -   bu  ham m a  narsani  ipidan  ignasigacha  tasvirlab 
beradigan  yoM-yo‘riq  emas,  balki  k o ‘pincha  yechimlarni  mustaqil 
izlashga  undashdan  iboratdir.
Vositasiz  talabning  bu  shakli  yana  shunisi  bilan  foydaliki,  u 
bolalarni  muayyan  vaziyatlarda,  ayniqsa  qiyinchiliklarda o ‘quvchilar

---

bilan  maslahatlashishga  o ‘rgatadi. 
0 ‘z  navbatida  pedagoglar 
o ‘zlariga  bolalar  m aslahat  uchun  murojaat  qilishini  qadrlashishini, 
o ‘zaro  aloqani  kuchaytirishga  xizmat  qiladi.
S h a ’m a   -   bolalarni  m uayyan  xatti-harakatlarga  rag‘batlantirish- 
ning  yashirin  shaklidir.  S h a ’m a  ilgari  ishlatilgan,  yaxshi  tanish 
bo 'lg an   talablarni,  m a ’nosi  ochib  berilmaydigan  talablami  o ‘ziga 
xos  shartli  qisqartirishidir.  M uayyan  sharoitda  sha’ma  talabning 
«yashirin»shakli  boMib,  u  faqat  ikki  kishiga  ayon  boMadi,  xolos. 
Boshqalarning  diqqatini jalb   qilmaydi.
Tarbiya  jarayonida  maqsadni  am alga  oshirish  uchun  foyda- 
lanadigan  asosiy  pedagogik  talablarni  shakli  ana  shulardan  iborat 
b o ‘lib,  biror-bir  talabni  tanlash  pedagogning  o ‘zboshimchalik  bilan 
ish  k o ‘rishiga b o g ‘liq  boMmay,  balki,  pedagogik vaziyatning  qanday 
sodir  b o ‘lishiga  b o g ‘liqdir.
118

---