Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

5- савол бўйича дарснинг мақсади: баркамол шахс камолотига таъсир етувчи 
омилларни талабалар онгига йетказиш, ҳар бир омилнинг ўзига хос аҳамиятини 
уқтириш, ўз камолотида қайси омилнинг таъсири кучли еканлигини аниқлаш. 
 
Идентив ўқув мақсадлари. 
1. 
Шахс камолотига таъсир етадиган омилларнинг фарқини ажратади. 
2. 
Ҳар бир омилнинг шахс камолотига таъсирини изоҳлайди. 
3. 
Айрим курсдошлари ёки мактаб ўқувчиларининг камолот даражаларини 
текшириб кўради. 
5- саволнинг баёни 
Шахснинг камолга йетишида насл-ирсият, ижтимоий муҳит ҳам мақсадга мувофиқ 
амалга ошириладиган таълим –тарбия ва ниҳоят ўзининг мустақил фаолияти ҳам муҳим 
аҳамиятга ега. Шахс қайси жамиятда яшаса, ўша жамият ҳаётидаги қонун-қоидалари 
асосида камол топади. Шу жамиятнинг моддий ва маънавий бойлигидан баҳраманд 
бўлади. Моддий ва маънавий бойликларни яратишда иштирок етади.
Инсон камолотида ирсиятнинг таъсири. 
Киши туғилганиданоқ ўзига хос муайян қобилият нишонлари билан дунёга келади. 
Улар инсониятнинг турли жиҳатларини ривожлантиришда, айниқса психик жараёнлари 
ривожида, ҳис – туйғуни изҳор етиш соҳасида, истеъдод турида жиддий рол ўйнайди.
Одам ирсий ахборотни ва физиологик фаолият кўрсатиш характерини, нерв 
системаси типини, оширадиган юксак даражадаги нафислигини бир-биридан мерос қилиб 
организм учун муҳим ҳаётий мойиллар ва таркибий еҳтиёжларнинг физиологик 
механизми ирсиятга боғлиқдир. 
Инсон камолотида муҳитнинг таъсири. 
«Муҳит» тушунчаси инсоннинг ҳаёт кечириши ва ривожланиши учун зарур бўлган 
ташқи вазиятларнинг мураккаб системасини англатади. Бу вазиятлар жумласига индивид 
ҳаётнинг табиий шароитлари билан баробар ижтимоий шароитлари ҳам киради. Шахс 
билан муҳитнинг ўзаро биргаликдаги ҳаракатида иккита ҳал қилувчи шароитни; 
- шахс акс етадиган ҳаётий вазиятлар таъсирининг характерини; 
- вазиятларни ўз еҳтиёжига ва манфаатларига бўйсундириш
Чунки: 
- таълим –тарбия жараёнида киши организмининг ўсиши ва муҳитнинг стихияли 
таъсири бера олмайдиган нарсаларни ўрганиб олади. 
- таълим-тарбия ёрдамида ҳатто кишининг баъзи туғма камчиликларини керакли 
томонга ўзгартириш мумкин. 

---

- 23 - 
- таълим-тарбия ёрдамида муҳитнинг салбий таъсири натижасида юз берган 
камчиликларни ҳам тугатиш мумкин. 
- таълим-тарбия жараёнида билим, кўникма ва малакалар ҳосил қилинибгина 
қолмай, балки болада илмий дунёқараши ҳам шаклланади. 
Инсоннинг камол топишида шахсий фаоллигининг аҳамияти. 
Ижтимоий муҳит, таълим-тарбия шахснинг ўзи фаол иштирок етгандагина унинг 
туғма лаёқатини уйғотади. Истеъдод, қобилиятини ўстиради. Агар киши ўз ишини севса, 
унинг шу соҳадаги истеъдоди тезроқ рўёбга чиқа бошлайди. Шунинг учун ҳар бир 
ўқитувчи ўзининг педагогик фаолияти давомида ўқувчиларга таълим-тарбия берар екан, 
уларнинг ўз олдига мақсад қўйиш ва уни рўёбга чиқариш, тинмай изланиш, меҳнат қилиш 
сифатларини, ирода ва қатъиятлиликни тарбиялаб бориши керак.