Fizika kursi


-§. Termoyadroviy reaksiyalar. Yulduzlar energiyasi



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet255/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   251   252   253   254   255   256   257   258   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

23.6-§. Termoyadroviy reaksiyalar. Yulduzlar energiyasi 

 

 

Amerikalik  fizik  X.Beje  1939  yili  Quyosh  va  yulduzlar 



energiyasining  manbalaridan  biri  ular  tarkibiga  kiruvchi  vodoroddan 

geliy  hosil  bo‘lishi  degan  gipotezani  ilgari  surdi,  bu  reaksiya 

soddalashtirilgan holda quyidagicha yozilishi mumkin: 

ν

h



е

Н

e

Н

Н

Н

Н

2

2



1

0

4



2

1

1



1

1

1



1

1

1



+

+



+

+

+



,

  (23.19)  

bu reaksiyada ajraluvchi energiya 

Mev

E

26



 ga teng bo‘ladi.  

 

Oldingi  23.4-§  da  uran  –235  yadrosining  bo‘linish  reaksiyasida 



Mev

Е

208


 energiya ajralishi mumkinligini ko‘rib o‘tgan edik. Uran 



yadrosi 

uchun 


har 

bir 


nuklonga 

to‘g‘ri 


kelgan 

energiya 



Mev

Е

9

,



0

235


208

1

=



=

;  geliy  yadrosi  uchun  esa 



Mev

Е

5

,



6

4

26



2

=



 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23.4 – rasm. 

Turbina 

Generator 

Kondensator 

 



 

401


Demak,  yengil  yadrolar  sintezida  har  bir  nuklonga  to‘g‘ri  kelgan 

energiya  og‘ir  yadrodagiga  qaraganda  qorayib  7  barobar  katta  ekan. 

Shunday  qilib,  energetika  nuqtai  nazaridan  yuqoridagi  har  bir  nuklonga 

to‘g‘ri  kelgan  energiyalarni  solishtirishda,  shu  narsa  ma’lum  bo‘ldiki, 

yengil  yadrolar  sintezi  reaksiyasi,  og‘ir  yadrolarning  bo‘linish 

reaksiyasiga qaraganda ko‘proq energiya olish imkoniyatini berar ekan. 

 

Ravshanki,  ikki  yadroning  bir  yadroga  birlashishi  uchun  ular 



o‘zaro  itarishish  kuchlarini  yengib,  bir-biriga  10

-15

  m  tartibdagi 

masofagacha yaqinlashishi lozim. Demak, birlashayotgan yadrolar kulon 

itarishish  kuchlariga  qarshi  ish  bajara  olishi  uchun  yetarlicha  katta 

kinetik  energiyaga  ega  bo‘lishlari  kerak,  bu  sintez  reaksiyasini  amalga 

oshirishning zaruriy shartidir. 

 

Vodorod yadrolarining 10



-15

 m masofagacha yaqinlashuvi, faqat 

bir  necha  yuz  million  gradus  haroratgacha  qizitilgan  vodorod 

plazmasidagina bo‘lishi mumkin. Bunday haroratda yadrolarning kinetik 

energiyasi  ular  orasidagi  elektrostatik  itarishish  kuchlarini  yengishga 

yetarli  bo‘ladi.  Bunday  reaksiyalar  termoyadro  reaksiyalari  deb 

yuritiladi. 

 

Birinchi  termoyadro  reaksiyasi  vodorod  bombasida  amalga 



oshirilgan.  Unda  vodorodning 

1

N

2

(deyteriy)  va 



1

N

3

(tritiy)  izotoplaridan 

geliy yadrosining sintezi amalga oshirilgan: 

Е

n

Н

e

Н

Н

+



+

+



1

0

4



2

3

1



2

1

   



(23.20) 

 

Vodorod  bombasi  suyultirilgan  deyteriy  bilan 



tritiy  aralashmasi  to‘ldirilgan  massiv  germetik 

yopilgan  idishdan  iborat.  Idishning  ichki  qismi 

yuqorisiga  uncha  katta  bo‘lmagan  atom  bombasi 

joylashtiriladi,  u  portlaganda  deyteriy  bilan  tritiy 

aralashmasi 

bir 


onda 

o‘nlarcha 

million 

graduslargacha  qiziydi.  Shu  tufayli  shiddatli 

termoyadro  reaksiyasi  vujudga  kelib,  bu  reaksiya 

vodorod  bombasining  portlashi  bilan  tugallanadi. 

Vodorod  bombasining  portlash  kuchi  atom 

bombasining portlash kuchidan o‘n marta kattadir. 

Agar  vodorod  bombaning  devorlariga 

238


U

izotop  (ya’ni  tabiiy  uran, 

chunki uning 99 % 

238


92

U

dir) bilan qoplansa, termoyadroviy reaksiyada  

ajralib  chiqadigan  tez  neytronlar 

238


U

  yadrolarining      bo‘linishiga 

 


Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   251   252   253   254   255   256   257   258   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish