N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

X-bob. Qatlam suvlar kanalizatsiyasi 
X.1. Neft konlaridagi oqova suvlarga 
ko‘rsatiladigan talablar
 
Neft  tarkibidagi  suv  va  suvda  erigan  mineral  tuzlar  mustahkam  emulsiyalar 
hosil  qiladi.  Bu  emulsiyalar  ka
rroziyalarga  sabab  bo‘lib,  neftni  qayta  ishlashda 
qiyinchiliklar  tug‘diradi.  Bundan  tashqari  suvli  neftni  transport  qilish  ham  katta 
harajatlar talab qiladi. Shuning uchun ham quduqdan olinadigan neft tuzsizlantiriladi 
va suvsizlantiriladi. 
Hozirgi vaqtda qatlam suvlarining tahliliga katta ahamiyat berilmoqda, Chunki 
bu suvlar mahsuldor qatlamga qayta haydash uchun ishlatilmoqda. 
Qatlamdan  olinadigan  suvlar  bir  -  biridan  mineral  tuzlar  konsentratsiyasi, 
gazlar va mikroorganizmlar mavjudligi bilan farqlanadi. 
Qatlam  suvlari  turli  kimyoviy  tarkibdan  iborat  bo‘lib,  2  ta  asosiy  guruhga 
bo‘linadi:
 
1.
 
Qattiq suvlar 
–
 xlor kalsiyli yoki xlor kalsiy-magniyli; 
2.
 
Ishqorli yoki gidrokarbonat natriyli. 
Qatlam suvlarining asosiy tarkibiy qismini natriy xlor NaCl, kaltsiy xlor CaCl
2
 
va magniy xlor MgCl
2
 lar tashkil qiladi. 
Ba’zi  suvlarda  magniy  Mg,  kalsiy  Ca,  temir  bikarbo
nat  FeHSO
3
  tuzlari  ham 
bo‘ladi.
 
Qatlam  suvlarida  anion  va  kationlarga  ajraladigan  oddiy  tuzlar  ham  mavjud. 
Anionlarga 
–
 gidroksid 
–
 OH ion, xlor 
–
 CL ion, sulfat 
–
 SO
4
 ion, bikarbonat 
–
 HSO
3
 
ion, karbonat 
–
 SO
2
 ion , brom 
–
 Br ion va boshqalar kiradi. 
Bundan tashqari qatlam suvlarida kolloidlar (temir oksidi FeO, alyumin oksidi 
Al3O2);  gaz  ko‘rini
shidagi  moddalar  (karbonat  angidrid  CO
3
,  oltingugurtsuvchil  , 
azot    N
2
  ,  vodorod  H
2
  );  nodir  gazlar  (geliy  ,  argon,  neon)  va  organik  moddalar 
(naften kislotalar) mavjud bo‘ladi.
 
Qatlam  suvlarida  erigan  moddalarning  uning  hajmiga  bo‘lgan  nisbati  –
 
umumiy minerallanish deyiladi. 
Qatlam suvlarining minerallanish darajasi 1 kg/m
3
 dan 
200 kg/m
3
 gacha. Suvni 
asosiy tavsiflaridan biri suvchi 
ionlar konsentratsiyasi ko‘rsatkichi pH.
 

---

151 
 
Bu ko‘rsatkichdan suv eritmalarining kislotali va ishqorli muhitlari aniqlanadi.
 
Su
vlar pH kattaligi bo‘yicha 5 guruhga bo‘linadi:
 
1.
 
Nordon   
 
rN = 3 gacha
; 
2.
 
Nimnordon 
 
rN = 4 - 6 gacha
; 
3.
 
Neytral   
 
rN = 7; 
4.
 
Kam ishqorli   
rN = 8 
–
 10 gacha
; 
5.
 
Ishqorli   
 
rN = 11 
–
 14 gacha
.