Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
Jahon mamlakatlari milliy pul 
birligining nomlari 
 
Mamlakat 
Milliy 
puli 
Mamlakat 
Milliy 
puli 
Mamlakat 
Milliy 
puli 
Avstraliya 
Dollar 
Kanada 
dollar 
Ruminiya 
leu 
AQSh 
Dollar 
Qatar 
riyal 
Salvador 
colon 
Albaniya 
lek 
Keniya  
shilling 
Samoa 
tala 
Aljir 
dinar 
Kipr 
pound 
Saudiya 
Arabiston 
riyal 
Angola 
kwanza 
Qirg‘iziston 
som 
Senegal 
frank 
Argentina 
peso 
Qozog‘iston 
tenge 
Singapur 
dollar 
Armaniston 
dram 
Kongo 
frank 
Slovaniya 
koruna 
Afg‘onistan 
afghani 
Koreya 
won 
Sudan  
pound 
B.A.E 
dirham 
Kosta Rika 
colon 
Suriya 
pound 
Bangladesh 
taka 
Quvayt 
dinar 
Serra – 
Leon  
leone 

---

110 
Baxrayn 
dnar 
Latviya  
lats 
Tojikiston 
somoni 
Belarussiya 
rubel 
Leviya 
Omani 
Tanzaniya  
shilling 
Bolgariya 
lev 
Litva 
litas 
Togo 
frank 
Boliviya 
boliviano 
Mavritaniya 
ouguiya 
Trinidad va 
Tobago 
dollar 
Bosnya va 
Gersogaven
a 
marka 
Makao 
pataca 
Turkiya 
lira 
Botsvana 
pula 
Makedoniya 
denar 
Uganda 
shilling 
Braziliya 
real 
Malayziya 
ringgit 
Ukraina 
hryvnia 
Burundi 
frank 
Mali 
frank 
Urugvay 
peso 
Buyuk 
Britaniya 
sterling 
Marokko 
dirham 
Filippin 
peso 
Vengriya 
forint 
Meksika 
peso 
Hindiston 
rupee 
Venesuela 
bolivar 
Misr 
pound 
Xitoy 
yuan 
Vetnam 
dong 
Mozambik 
metical 
Chad 
frank 
Gvatemala 
quetzal 
Moldoviya 
lev 
Chexiya  
koruna 
Gong Kong 
dollar 
Mongoliya 
togrog 
Chili 
Peso 
Grenada 
dollar 
Namibiya 
dollar 
Shvetsariy
a 
frank 
Gruziya 
lari 
Nigeriya 
frank 
Shvetsiya 
krone 
Daniya 
krone 
Niderlandiya 
guilder 
Shimoliy 
Afrika  
rand 
Dominika 
peso 
Nikaragua 
cordoba 
Shri Lanka 
rupee 
Yevropa 
Ittifoqi 
euro 
Norvegiya 
krone 
Ekvador 
sucre 
Jordan 
dinar 
Ozarbayjon  
manat 
Eron 
rial 
Zambiya 
kwacha 
Paragvay 
guarani 
Estoniya 
kroon 
Zimbabe 
dollar 
Pokiston 
rupee 
Efiopiya 
birr 
Indoneziya 
rupiah 
Polsha 
zloty 
Yamayka 
dollar 
Iroq 
dinar 
Panama 
balboa 
Yaman 
rial 
Isroil 
sheqel 
Rossiya 
ruble 
Yangi 
Zellandiya 
dollar 
Kamerun 
frank 
Ruanda  
frank 
Yaponiya 
yen 
 
Baho  masshtabi
  –  bu  qiymatning  pul  birligida  aks  ettirish 
vositasidir,  pulning  o‘ziga  xos  bo‘lgan  texnik  funksiyasi  ham 
hisoblanadi.  Muomalada  oltin  va  kumush  tangalar  pul  vazifasini 
bajargan  paytda  baho  masshtabi,  ya’ni  milliy  valyutaning  bahosi 
bevosita  oltin  va  kumush  tangalar  orqali  aniqlangan.  Ya’ni,  qog‘oz 

---

111 
pullar ma’lum miqdorda oltin va kumush tangalar bilan ta’minlangan. 
1971  –  1973  yillarda  rasmiy  ravishda  oltinning  pul  vositasi  vazifasini 
bajarishi  va  qog‘oz  pullarning  oltin  bilan  ta’minlanganligi  bekor 
qilindi.  Natijada,  milliy  valyutaning  baho  masshtabi  tovarlar  va 
xizmatlar  hamda  xorijiy  valyutalarga  nisbatan  talab  va  taklif  asosida 
aniqlanadigan  bo‘ldi,  ko‘pchilik  mamlakatlar  milliy  valyutaning 
qiymatini  aniqlashda  dunyoning  yetakchi  valyutalari  hisoblangan 
AQSh  dollari,  yevro,  yuan  kabi  valyutalarni  asos  qilib  oladi. 
Mamlakatda  baholar  masshtabi  milliy  pul  birligi  va  uning  elementlari 
orqali o‘lchanadi. Masalan, O‘zbekistonda “So‘m” va 100 tiyin. 
Pulning  turlari
  – 
malakatdagi  qonuniy  to‘lov  vositasi  hisob-
lanadi. Hozirgi paytda hech qanday mamlakatda metall pul tizimi amal 
qilmaydi.  Pulning  asosiy  turlari  sifatida  kredit  biletlari  (banknota), 
shuningdek,  davlatning  xazina  biletlari  va  tangalar  to‘lov  vositasini 
bajaradi.  
Banknota 
(bank  biletlari)  –  bu  qonuniy  to‘lov  vositalari  hisob-
lanib, mamlakat Markaziy banki tomonidan muomalaga chiqariladi va 
tartibga solinadi. 
Xazina  biletlari
  –  qog‘oz  pul  bo‘lib,  mamlakat  Moliya  vazirligi 
tomonidan  davlat  byudjeti  taqchilligi  va  qo‘shimcha  xarajatlarni 
qoplash  maqsadida  muomalaga  chiqariladi.  Banknotalardan  farqi 
shundaki,  ushbu  pullar  hech  qanday  qimmatbaho  metall  bilan 
ta’minlanmagan  bo‘lib,  oltin  va  kumushga  almashtirish  mumkin 
bo‘lmagan.  Xazina  biletlari  pul  tizimining  dastlabki  davrlarida  joriy 
etilgan  bo‘lib,  mamlakat  Moliya  vazirligi  Markaziy  bank  bilan  bir 
qatorda  pul  chiqarish  huquqini  o‘zida  saqlab  qolgan.  Hozirgi  paytda 
barcha  mamlakatlarda  milliy  valyuta  va  pul  muomalasi  barqarorligiga 
to‘liq Markaziy bank mas’ul ekanligi tufayli hech qanday mamlakatda 
Moliya  vazirligi  xazina  biletlarini  muomalaga  chiqarmaydi.  Agar 
byudjet  taqchilligini  qoplash  uchun  mablag‘  zarur  bo‘lsa  ushbu 
mablag‘ni Markaziy bankdan kredit sifatida oladi.  
Tanga – 
metall quymadan, mamlakatning qonuniy to‘lov vositasi 
sifatida 
turli 
qiymatlarda 
muomalaga 
chiqariladi. 
Iqtisodiy 
adabiyotlarda  tangalar  “maydalovchi  pul”  tarzida  ham  talqin  etiladi, 
buning boisi shundaki, tangalar kichik qiymatda muomalaga chiqarilib, 
savdo  –  sotiq  ishlarida  qaytimlarni  berishda  qo‘llaniladi.  Albatta, 
buning  uchun  mamlakat  milliy  valyutasi  barqaror  va  sotib  olish 
qobiliyati yuqori bo‘lishi maqsadga muvofiq.  

---

112