Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 

---

279 
 
 
 
XVI BOB. TIJORAT BANKLARINING OPERATSIYALARI 
 
16.1. Tijorat banklarining passiv operatsiyalari 
 
Tijorat  banklari  asosan  jamiyatdagi  vaqtinchalik  bo‘sh  pul  mab-
lag‘larni  jalb  qilish  va  ushbu  mablag‘larni  tegishli  maqsadlarga  joy-
lashtirish  orqali  tegishli  foydani  shakllantiradi.  Banklarning  vaqtin-
chalik  bo‘sh  pul  mablag‘larini  jalb  qilish  bilan  bog‘liq  operatsiyalari 
passiv  operatsiyalar  hisoblanadi.  Banklarning  passiv  operatsiyalari 
tegishli xarajatlar evaziga amalga oshirladi.  
Demak, tijorat banklari passiv operatsiyalari natijasida moliyaviy 
resurslarni  shakllantiradi.  Resurslar  ikkita  yirik  manba:  jalb  qilingan 
mablag‘lar  va  o‘z  mablag‘laridan  iborat.  Resurslar  bank  balansining 
passivida  hisobga  olib  boriladi.  Tijorat  banklari  balansi  passivining 
asosiy  ulushini  majburiyatlar  (jalb  qilingan  mablag‘lar)  tashkil  etib, 
ular jami bank resurslari tarkibida 85–90 foizdan iborat bo‘ladi.  
Majburiyatlarni  muddati  va  vujudga  kelish  manbasiga  qarab: 
barqaror  va  beqaror  mablag‘larga,  ular  uchun  to‘lanadigan  xarajatlar 
miqdoridan  kelib  chiqib:  arzon  va  qimmat  mablag‘larga  ajratish 
mumkin.