Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja

5. Shunt qarshilikni tanlash
 
Kuchsiz      toklarni    o'lchashga    mo’ljallangan   
ampermetr    yordamida  ancha  kuchli  toklarlarni              
o’lchash mumkin. Buning uchun ampermetrga 
uning o’z qarshiligidan bir necha marta kichik 
 qarshilik  parallel  ulanadi.Bu  qarshilik  shunt 
deyiladi.  Ampermetr  –  o’zgarmas  va  o’zgaruvchan  tok  kuchini 
o’lchaydigan  asbob.U  elektr  zanjiriga  ketma-ket  ulanadi.Shkalasi  
asbobning  o’lchash  chegarasiga  muvofiq  mikroamperlarda,    milliamperlarda, 
kiloamperlarda darajalarga bo’linadi. 
O`lchash  chegarasini  oshirish  uchun  shuntlab  yoki  transformator  orqali 
ulanadi.  Tok  tasirida  asbob  mili  buriladi  milning  burilish  burchagi  tok  kuchiga 
a
 
b
 
c
 
ε
 
  R
 
r`
 
ε
1 
 R
1
 
I
1
 
I
2
 
r
1
 
a 

---

mutanosib bo`ladi. Ishlash tarziga qarab ampermetrlar magnetiklar, elektromagnit, 
elektrodinamik,  ferrodinamik,  induksion,  issiqlik,  termoelektrik  tizimdagi 
ampermetrlarga bo`linadi. Ampermetrga shunt parallel ulanadi 
             
𝐼 = 𝐼
 
+
𝐼
  
            (5.1)                   
𝐼
 
𝑅
 
= 𝐼
  
 
  
        (5.2) 
            
𝐼 = 𝐼
 
+ 𝐼
 
 
 
 
  
        (5.3)                  
  =
 
 
 
  
                
   
(5.4) 
 
  
=
 
 
   
                  (5.5) 
        Voltmetr-elektr 
zanjirdagi 
kuchlanishni 
o`lchaydigan 
asbob. 
Kuchlanishni volt yoki millivoltlarda ko`rsatadi. Voltmetr  elektr zanjiriga parallel 
ulanadi.  Voltmetr  qiymatini  oshirish  va  uni  mo`ljallangan  kuchalanishlardan 
ortiqroq  kuchlanishni  ko`rsatishi  uchun  unga  malum  bir  qarshilikni  yani 
qo`shimcha  qarshilikni  ketma-ket  ulaymiz  yani  bu  shunt  deb  ataladi.  Asbob 
shkalasi  voltlarda,  millivoltlard  va  mikrovoltlarda  ko`rsatadigan  darajalarga 
bo`lingan.Shunning  uchun  voltmetrning  bir  yoki  ko`p  diapazonli  ampermetr, 
ommetr  va  bazi  boshqa  kattaliklarni  o`lchshga  moslashtirilgan  qurilmalar  bilan  
birga yasalgan universial va raqamli xillari bor
  
𝑈 = 𝑈
  
+ 𝑈
 
              (5.6)           
𝑈 = 𝐼
 
 (
𝑅
  
+ 𝑅
 
)
        (5.7)    
  𝐼
  
= 𝐼
 
                       (5.8)          
 
  
 
 
=
 
  
 
 
                       (5.9)  
 
 
 
=
 
  
 
 
+ 1
               (5.10)          
 
  
 
 
 
= n                             (5.11) 
 
  =
 
  
 
 
                         (5.12)                         
𝑅
  
 =
 𝑅
  
(n-1)                 (5.13)