Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja

(3.3)
.
 
   
 
 
    
 
                     
 
 
Endi Gauss teoremasini bu maydonni topishda 
qo’llashimiz  uchun  bu  shar  ichida 
 
  radiusli,  yopiq 
  
  sirt  olamiz.
 
  Bu  yopiq  sirtning  yuzasi 
       
 
 
ga  teng  bo’lib  uning  ichida  hajm  bo’yicha  tekis 
taqsimlangan 
     
 
 
  
 
 
zaryad  miqdori  bor.  Bu 
yopiq  sirtdan  o’yayotgan  oqimni  Gauss  teoremasiga 
ko’ra
 (2.1) 
 quyidagicha yozaylik: 
∮  
 
      
 
   ∑  
 
 
   
                
 
       
 
 
 
 
  
 
 
buni  soddalashtirib, hamda
  (1.1)
 va
  (3.3) 
larni inobatga olib quyidagi ko’rinishda 
yozib olaylik 
(3.4). 
   
 
 
  
 
 
  
 
                     
 
 
Yozilgan
  (3.4)
  ifoda  Tekis  zaryadlangan  sharning  markazidan  biror 
masofadagi elektr maydon kuchlanganligini aniqlaydi. 
Ushbu yozilganlardan xulosa qiladigan bo’lsak: 
1-xulosa:
    Shar  ichida  maydon  noldan  farqli  bo’lib 
       
,  faqatgina 
markazidagi  nuqtada  kuchlanganliknolga  teng  bo’ladi 
       
.  Shuningdek  bu 
maydon,  markazdan  boshlanib,  qaralayotgan  nuqtagacha  bo’lgan  masofaning 
funksiyasi bo’lar ekan         
        
. 

---

2-xulosa:
  
     
  bo’lganida shar sirtidagi nuqtalar maydoni nuqtaviy zaryadning 
maydoni kabi bo’lar ekan. 
3-xulosa: 
Agar 
     
  bo’lsa,  maydon  kuchlanganligi 
  
 
 
 
  qonun  bo’yicha 
o’zgaradi. 
4-xulosa: 
Agar 
     
 bo’lsa, maydon kuchlanganligi musbat bo’ladi (
     
).  
Ushbu  hulosalar  quyidagi  grafikdan 
keltiriladi
 (12- Rasm)
. 
   
 
 
 
Nazorat savollari: 
1.
 
Elektr maydon induktsiya vektori va uning oqimini tushuntiring. 
2.
 
Gauss  teoremasini  ta’riflang,  isbotini  bering  va  qo’llanish  chegaralarini 
ko’rsating. 
3.
 
Gauss  teoremasidan  foydalangan  holda  yassi  kondensator  elektr  maydonini 
hisoblash formulasini keltirib chiqaring. 
4.
 
Gauss teoremasidan foydalangan holda silindrik kondensator elektr maydonini 
hisoblash formulasini keltirib chiqaring. 
5.
 
Gauss  teoremasidan  foydalangan  holda  ikki  simli  tarmoq  elektr  maydonini 
hisoblash formulasini keltirib chiqaring. 
6.
 
Gauss teoremasini elektr maydon kuchlanganligi oqimi orqali ta’riflang. 
7.
 
Elektr  maydonida  biror  nuqtaviy  zaryad  turg’un  muvozanatda  bo’lishi 
mumkinmi? 
Adabiyotlar: 
1.
 
С.Г.Калашников. Электр. Ўқув қўлланма. Тошкент. 1979.,1-боб, §13. 

---

2.
 
Г.А.Зисман, О.М.Тодес. Курс общей физики, ч.2.,М., 1994.,гл.2, §5,6,7. 
3.
 
И.Е.Иродов.  Основные  законы  электро-магнетизма.М,.  1983.,гл.1.,  §1.2-
1.3. 
4.
 
Д.В.Сивухин. Общий курс физики.,т-3.,2004., 
 
5,6.