Amaliy mashg‘ulot №2 qadimgi mesopotamiya geografik o`rni va tabiiy sharoiti

 

Tarixnavislik 

 

Mixxat

 —  qadimda Old  Osiyoda qoʻllangan,  mix  yoki ponachalarga oʻxshash 

chiziqcha  (belgi)larni  loy  taxtachalarga  oʻyib  tushirishdan  iborat ideografii 

yozuv turi,  miloddan  avvalgi  3ming  yillik  boshlarida shumerlar tomonidan 

yaratilgan.  Bunda  ayrim  buyumlar  va  mumiy tushunchalarning nomi rasmlar bilan 

ifodalangan,  mas, oyoq tasviri "yurish",  "turish",  "olib  ketish"  maʼ-nolarini 

anglatgan.  Bunday  belgilar  miqdori  1000  tagacha  yetgan.  Shumer  M.i  dastlab 

yuqoridan pastga, keyinchalik gorizontal holda — chapdan oʻngga qarab yozilgan. 

Miloddan  avvalgi  3ming  yillikning oʻrtalarida  M.ning  soʻz-boʻgʻinli shakli  paydo 

boʻlgan, belgilar miqdori 600 tagacha qisqartirilib, rasm-belgilar soddalashtirilgan. 

Ayni 

shu 

davrda 

shumer 

M.i akkadliklar (bobilliklar va ossuriyaliklar) 

tomonidan oʻzlashtirilib,  somiy  tillarga  moslashtirilgan,  belgilar  soni  300  taga 

tushirilgan.  Akkadliklar  ishlab  chiqqan  M.  keyinchalik,  miloddan  avvalgi  2—  1 

ming  yilliklar  davrida  bir  qancha  qoʻshni  xalqlar  tillari  (xett, elam, urart, qad. 

fors va  boshqalar)ga  moslashtirilgan  holda  qoʻllana  boshlagan.  Bu  davrda 

M.lar harftovushboʻgʻin  yozuvlariga  ancha  yaqinlashib,  shunday  yozuvlarning 

kelib  chiqishiga  asos  boʻlgan.  Miloddan  avvalgi  1ming  yillik  oxirlarida  M.lar 

oʻrnini oromiy yo’zuvi egallagan. 

M.da  bitilgan  juda  koʻp yodgorliklar —  tarixiy  yozuvlar,  turli  rasmiy hujjatlar, 

ogʻzaki ijod namunalari, lugʻatlar,  ilmiy asarlar, diniy matnlar  saqlanib  qolgan. 

Turli  xalqlarga  mansub  M.larni  oʻrganish, deshifrovkalash 19-asrdan,  aniqrogʻi, 

1802-yildan  boshlanib,  20-asrning  oʻrtalarigacha  davom  etgan.  Nemis,  fransuz, 

ingliz,  chex,  rus olimlari M.larni  deshifrovkalashda  faol  ishtirok  etib,  bu  sohada 

koʻplab i.t.lar olib borganlar.