O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

64 

 

jismoniy sifatlarni, qobiliyatlarni rivojlantirish, jismoniy madaniyat va sport sohasiga 

taalluqli maxsus bilimlarni o‘zlashtirib olish tushuniladi. 

Jismoniy  tarbiya  -  tarbiyalanuvchilarning  jismoniy  va  sportga  oid  faoliyatlarini 

maqsadga  yo‘naltirilgan,  aniq  tashkil  etiladigan  va  rejali  tarzda  amalga  oshirish 

tizimi. 

Jismoniy  tarbiyaning  vazifalari  xilma-xil  bo‘lib,  pedagogikada  qator  tasniflar 

yaratilgan. Jumladan, V.A.Slastenin, I.F.Isaev, E.N.Shiyanovlar jismoniy tarbiyaning 

quyidagi vazifalarini ajratib ko‘rsatishadi: 

bolalarning jismoniy to‘g‘ri rivojlanishiga yordam berish - organizmning morfologik 

va funksional rivojlanishini ta’minlovchi ishchanlik qobiliyatini oshirish, uning tashqi 

muhitning noqulay vaziyatlariga barqaror qarshi tura olishini mustahkamlash; 

asosiy  harakatlantiruvchi  sifatlarni  rivojlantirish  -  bolaning  xilma-xil  harakatga  doir 

faoliyatga  qobiliyatliligi  uning  barcha  jismoniy  sifatlari  -  kuchlilik,  chidamlilik, 

chaqqonlik va epchillikni yuksak uyg‘unlikda rivojlanishini ta’minlaydi; 

hayotiy muhim harakatga oid ko‘nikma va malakalarni shakllantirish - bolada maxsus 

harakatga  doir  bilim,  ko‘nikma  va  malakalarni  tarkib  toptirish.  Harakatga  doir 

tasavvurlarga  tayangan  holda  bola  turli  sharoitlarda  o‘z  xatti-harakatlarini  boshqara 

olish imkoniyatiga ega bo‘ladi; 

jismoniy  madaniyatning  tizimli  mashg‘ulotlariga  barqaror  qiziqish  va  ehtiyojlarni 

tarbiyalash.  Sog‘lom  turmush  tarzning  asosida  bolaning  doimiy  ravishda  o‘z-o‘zini 

jismonan  rivojlantirishga  ichki  tayyorligi  yotadi.  U  muntazam  jismoniy  mashqlar 

bilan  shug‘ullanish  va  bolalarning  jismoniy  mashg‘ulotlarga  faol  munosabati 

natijasida yuzaga keladi; 

5)  jismoniy  madaniyat  va  sport,  tibbiy  va  gigiena  sohalariga  oid  minimum  nazariy 

bilimlarni  egallash  zarurligi. Bolalar  kun  tartibi va  shaxsiy  gigiena  haqida, jismoniy 

madaniyat 

va 

sportning 

salomatlikni 

mustahkamlashdagi 

ahamiyati 

aniq 

tasavvurlarga ega bo‘lishi zarur. 

B.T.Lixachev jismoniy tarbiyaning quyidagi vazifalarini ajratib ko‘rsatadi: 

rivojlantiruvchi  -  bolalarning  jismoniy  kuchini  va  nerv  tizimini  takomillashtirish,  o‘ 

zgaruvchan vaziyatlarga moslashuvini ta’ minlash; 

tarbiyaviy  -  bolalarda  ma’naviy-axloqiy  sifatlarning  tarkibiy  topishiga  erishish. 

Boshqacha aytganda, «Sog‘lom tanda - sog‘ aql»; 

ta’limiy  -  bolalarning  jismoniy  madaniyatning  nazariy  asoslari  bilan  tanishtirish, 

uning inson hayotidagi ahamiyatini tushunib etish; 

sog‘lomlashtiruvchi  -  bolalarda  harakatga  doir  sifatlarni  tarkib  toptirish,  ularning 

baquvvat va tetiklashuviga ko‘maklashish; 

umummadaniy - bo‘sh vaqtni mazmunli va foydali o‘tkazish. 

I.P.Podlasiy tomonidan taklif etilgan jismoniy tarbiyaning 

---