O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

202 

 

munosabatlarini quyidagicha belgilaydi: 

berk- (o‘quvchilarning nazorat qilinmaydigan va tuzatilmaydigan faoliyati); 

davriy (nazorat, o‘z-of’zini nazorat qilish, o‘zaro nazorat); 

tarqoq — (frontal) yoki yo‘nalganlik (individuallik); 

goh (og‘zaki) yoki avtomatlar (o‘quv vositalari) orqali. 

V. P. Bespalko texnologiyasi turlari: 

 

−

 

klassik  leksiya  metodida  o‘qitish  (boshqaruv-berk,  tarqoq,  qo‘lda); 

−

  audiovizual  texnik  vositalarda  o‘qitish  (berk,  tarqoq,  avtomatlashtirilgan); 

−

 

«konsultant 

(maslahatchilar)» 

tizimi 

(berk, 

yo‘naltirilgan, 

qo‘lda); 

−

 o‘quv adabiyotlari yordamida o‘qitish (berk, yo‘naltirilgan, avtomatlashtirilgan) — 

mustaqil ish; 

«kichik guruhlar» tizimi (davriy, tarqoq, qo‘lda) - guruhlardagi o‘qitishning 

tabaqalashtirilgan usuli; 

kompyuter o‘qitishlari (davriy, tarqoq, avtomatlashtirilgan); 

«repetitor» tizimi (davriy, yo‘naltirilgan, qo‘lda) - individual o‘qitish; 

dasturlashtirilgan  o‘qitish  (davriy,  yo‘naltirilgan,  avtomatlashtirilgan),  ular  uchun 

oldindan programmalar tuzib qo‘yiladi. 

Dasturlashtirilgan o‘qitishning beshta asosiy tamoyili farqlanadi: 

Boshqarish  qurilmalarining  muayyan  bosqichliligi  (ierarxiya)  tamoyili.  Bu 

programmalashtirilgan  o‘qitish  texnologiyasining  ierarxiya  tuzilmasida  avvalambor 

pedagog  turadi,  va  bu  fanda  dastlabki  umumiy  mo‘ljal  hisoblanadi;  o‘qitishning 

murakkab nostandart vaziyatlarida individual yordam va korreksiya o‘rin oladi. 

Qayta aloqa tamoyili. U o‘quv faoliyatining har bir tadbiri bo‘yicha o‘quv jarayonini 

boshqarishning davriy tashkil yetish tizimini talab qiladi. Bunda awalo to‘g‘ri aloqa 

o‘rnatiladi  -  zaruriy  harakat  obrazi  to‘g‘risidagi  axborot  boshqaruvchi  obektdan 

boshqariluvchiga  uzatiladi.  Qayta  aloqa,  V.P.Bespalko  ta’kidlashicha,  pedagog 

uchungina  emas,  balki  ta’lim  oluvchiga  ham  zarur  birinchisiga  korreksiya  uchun, 

ikkinchisiga esa o‘quv materialini tushunish uchun. 

Ichki va tashqi qayta aloqa ham mavjud. Ichki qayta aloqa ta’lim oluvchilarning o‘z 

natijalarini  va  o‘zining  aqliy  faoliyati  xarakterini  mustaqil  korreksiya  qilish  uchun 

xizmat  qiladi.  Tashqi  qayta  aloqa  ta’lim  oluvchiga  bevosita  o‘quv  jarayonini 

boshqaruvchi  qurilmalar    vositasida  yoki  pedagog  tomonidan  ta’sir  etishda  amalga 

oshiriladi. 

O‘quv materialini yoritish va uzatishda amalga oshiriladigan odimlovchi texnologik 

jarayon tamoyili. Odimlovchi o‘quv tadbiri — bu texnologik usul bo‘lib, unda o‘kuv 

materiali programmada axborot bo‘laklari va o‘quv vazifalari (bilim va  malakalarni 

samarali  o‘zlashtirishni  ta’minlashga  xizmat  qiladigan  va  ta’lim  oluvchining 

---