O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

192 

 

yangi  bilimlar  bilan  qurollanishni,  rolli  va  o‘xshatish  kabi  modellashlarni 

o‘zlashtirish 

imkoniyatini 

yaratadi. 

Bolalar tomonidan mazmunan ma’lumotlarni o‘zlashtirishi bilan bog‘liq bo‘lgan aniq 

shakllarga murojaat qilamiz. Talim modellarining misollar orasida biz muammolarni 

tizimli  yechim  asosida  ijobiy  izlanishning  tashkillashtirishni  bahslashuv  va  didaktik 

o‘yinlarini  ajratamiz.  Sanab  o‘tilgan  modellar  orasida  biz  didaktik  va  rolli  o‘quv 

o‘yinlariga  alohida  e’tibor    qaratamiz.  Didaktik  o‘yinlar  metodikasining  asosiylari 

ularning 

tizimida 

o‘rnatilgan 

4 

bosqichni 

ajratsa 

bo‘ladi. 

Orientatsiya  –  o‘rnatiladigan  mavzuning  tasavvuri,  o‘xshatilishi  va  uning  qoidalar 

harakteristikasi,  o‘yin  mulohazalarining  bayoni,  o‘yin  o‘tkazishda  uning 

sahnalashtirishi, o‘yin mazmunining detallarini ishlab chiqarish katta ahamiyatga ega. 

Sahna  –  bu  o‘yinning  tashkiliy  va  syujetli  sxemasi,  umumiy  rejasi  ekan. 

25.2. Ta’lim tizimida innovatsion uslublarni ishlab chiqishda yangiliklar kiritishning 

ahamiyati 

Ta’lim tizimida yangiliklar kiritish mazmuni va yo‘nalishlari masalasini o‘rganishga 

kirishishdan  oldin  «Pedagogik  tizim»  va  «Pedagogik  tizimda  yangiliklar  kiritish» 

tushunchasini aniqlab olaylik. 

Pedagogik  jarayon  bilamizki,  pedagogik  tizim  asosida  yo‘lga  qo‘yiladi.  Pedagogik 

tizim  -  bu  tashkil  etuvchilarning  birlashtirilgan  majmui  bo‘lib,  ular  o‘zgarishlarda 

ham  barqarorligicha  qolaveradi.  Agarda  o‘zgarishlar  (yangilik  kiritish)  qandaydir 

mumkin bo‘lgan chegaradan oshib ketsa, tizim buziladi, uning o‘rniga yangi boshqa 

hususiyatli tizim yuzaga keladi. 

Pedagogik  tizim  -  elementlarning  juda  mustahkam  birlashuvidir.  Har  qanday 

pedagogik tizimning tuzilishi hozirgi davrda quyidagi elementlar yig‘indisidan iborat 

bo‘lib,  ular  o‘zaro  bog‘liq  holda  quyidagi  ko‘rinishga  ega:  o‘quvchi;  tarbiyaning 

maqsadi;  tarbiya  mazmuni;  tarbiya  jarayoni;  o‘qituvchilar  (yoki  TTV  -  ta’limning 

texnik vositalari); tarbiyaviy ishlarning tashkiliy shakllaridan iborat bo‘ladi. 

Bu tizimning tarkibiy qismlaridan har biri har qanday darajada elementlarga bo‘lib, 

yoyib ko‘rsatilishi mumkin. 

Ko‘rilgan tizimni mukammal tarkibiy tuzilish emas deb hisoblashga asoslarimiz bor. 

Ko‘rsatib  o‘tilganlarga  qo‘shila olmaydiganlar  pedagogik  tizimning  muhim  tarkibiy 

qismlari,  shuningdek,  «natijalar»,  «o‘quv  tarbiyaviy  jarayonni  boshqarish», 

«texnologiya»lardan 

iborat, 

deb 

ham 

hisoblashlari 

mumkin. 

Ular  berilgan  chizmadagi  pedagogik  tizim  modelida  ko‘zga  tashlanadi.  Maqsadlar 

natijalar  bilan  mos  kelib,  uzluksiz  jarayon  tashkil  etadi.  Maqsadlarning  natija  bilan 

to‘la mos kelishi pedagogik jarayonning ishonchi, o‘lchov ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat 

qiladi. Pedagogik tizim boshqaruv, birlashtiruvchi hamma tarkibiy qismlari nisbatan 

mustaqil qism hisoblanadi, chunki ular o‘z maqsad va tuzilishlariga egadir. 

---