Falsafa-2-on pdf

qarash

larda muxim o`zgarishlarni vujudga keltirdi.

Gnoseologiyada haqiqat tushunchasi muxim o`rin tutadi. 

Haqiqat

 inson bilimlarining 

vokelikka muvofiq kelishidir. Haqiqatni ochish yoki ilmiy haqiqatga erishish har qanday 

ilmiy bilishning asosiy vazifasi xisoblanadi. Haqiqat o`zining mazmuniga ko`ra mutloq va 

nisbiy bo`lishi mumkin. Fan haqiqati hamisha nisbiy harakterga ega bo`lib, ularning 

majmuasidan mutloq haqiqat vujudga keladi.

Haqiqat o`z mazmuniga ko`ra hamisha ob’ektivdir. Ya’ni uning mavjudligi ayrim 

kishilarning xoxish-irodasiga bog`liq emasdir. Masalan, O`zbekistonning milliy mustaqilligi 

ob’ektiv haqiqatdir. Ayrim kishilarning bu mustaqillikni tan olish yoki olmasligidan qat’i 

nazar, bu haqiqat o`z mazmunini saqlab qolaveradi. Haqiqatni atayin bo`zish yoki 

soxtalashtirish oxir-oqibatda fosh bo`ladi va o`z qadrini yo`qotadi. Shuningdek, haqiqat xech 

kachon mavxum emasdir. U hamisha konkretdir. Хegel so`zlari bilan aytganda, nimaiki voke

bo`lsa, u haqiqatdir, haqiqat — vokelikdir. Haqiqat mazmunining konkret harakteri joy, vaqt 

va sharoitni e’tiborga olishni talab etadi.

---

Gnoseologiyada tabiiy-ilmiy va ijtimoiy bilishning o`ziga xos xususiyatlarini anglash muxim

ahamiyatga egadir. O`zok yillar davomida tabiatshunoslik fanlariga xos bo`lgan ob’ektivlik, 

holislik ilmiylikning muxim mezoni deb xisoblab kelindi. Birok XX asr o`rtalarida fan-

texnika inqilobi insoniyat oldida paydo bo`lgan muammolar tabiatshunoslik fanlari oldiga 

qadriyatli yondashuv vazifasini kuya boshladi. Aqlli mavjudot bo`lgan inson har kachon 

tabiatni o`rganishda hamisha o`z manfaatlarini ko`zlaydi. Tabiat resurslari cheksiz va bitmas-

tuganmasdir, degan bir yoklama 

qarash

 oxir-oqibatda inson tomonidan tabiatga nisbatan 

shafkatsiz munosabatni vujudga keltirdi. XX asr oxirlariga kelib tabiatga nisbatan 

insonlarcha, qadriyatli munosabatda bo`lish zaruriyati chuqurrok anglana boshladi.

Ijtimoiy fanlar hamisha mavjud siyosiy tuzum, davrning talab va extiyojlari bilan uzviy 

bog`liq ravishda rivojlanadi. Ijtimoiy bilishda jamiyat ham bilish ob’ekti, ham bilish sub’ekti 

sifatida namoyon bo`ladi: insoniyat o`z tarixini yaratuvchi va o`z-o`zini biluvchidir.

Tabiatshunoslikda nisbatan barqaror sistemalar bilish ob’ekti xisoblanadi. Tabiatdagi narsa 

va hodisalar tadqiqotchiga xech qanday qarshilik ko`rsatmaydilar. Ijtimoiy bilishda esa, 

nisbatan tez o`zgaruvchi sistemalar bilish ob’ekti xisoblanadi. Ijtimoiy bilishga xos bo`lgan 

muxim xususiyat shundaki, u moddiy ishlab chiqarish soxalarinigina emas, balki jamiyatning

ancha murakkab ma’naviy hayotini, ijtimoiy-siyosiy munosabatlarni, 

qarash

lar va 

G`oyalarni ham o`rganadi. Ijtimoiy fanlar milliy G`oya va milliy istiqlol mafko`rasini 

shakllantirishda muxim rol o`ynaydi.

Gnoseologiyaning maqsad va vazifalari, bilishning mohiyati va mazmuni to`g`risida zarur 

bilimlarga ega bo`lish mamlakatimizda bilimdon, har jixatdan yetuk barkamol inson shaxsini

shakllantirishda aloxida o`rin tutadi. Bilish nazariyasi bo`lajak mutaxassis-qadrlarda 

muayyan ilmiy layokat va qobiliyatlarni shakllantirishga kumaqlashadi. Milliy mustaqillik 

yillarida gnoseologiya oldiga quyilayotgan eng muxim vazifalardan biri, ilmiy bilimlarning 

jamiyatimiz taraqqiyoti, tinchligi va farovonligi uchun xizmat qilishini ta’minlaydigan omil 

---

va mexanizmlarni o`rganish, ulug` ajdodlarimizning ilmiy bilimlarni rivojlantirish borasida 

orttirgan tajribalarini keng ommalashtirishdir.