Qamariddin usmonov o‘zbekiston tarixi milliy istiqlol davri

Bozor infratuzilma-
sining yaratilishi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 3 2
Quyidagi chizmaga e’tibor bering:
i
r
a
l
r
u
t
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
I
i
r
a
l
q
o
m
r
a
t
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
I
t
a
m
z
i
x
a
g
h
s
i
r
a
q
i
h
c
b
a
l
h
s
I
i
h
c
v
u
l
i
q
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
i
t
r
o
p
s
n
a
r
t
—
a
q
o
l
a
—
i
g
i
l
a
j
‘
o
x
r
o
b
m
o
—
i
g
i
l
a
j
‘
o
x
l
‘
o
y
—
i
t
o
n
i
m
’
a
t
a
k
i
t
e
g
r
e
n
e
a
v
v
u
s
—
r
a
l
a
q
h
s
o
b
a
v
a
d
i
r
o
z
o
b
o
y
h
s
a
m
o
x
a
v
r
a
v
o
T
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
i
i
h
c
v
u
l
i
q
t
a
m
z
i
x
r
a
l
a
j
r
i
b
—
i
r
a
l
y
u
o
d
v
a
s
—
r
a
l
n
o
i
s
k
u
a
—
i
r
a
l
a
r
o
d
i
k
i
l
i
h
c
t
a
r
o
j
i
t
—
i
r
a
l
a
m
r
i
f
a
m
a
l
k
e
r
—
t
a
r
o
z
a
n
i
n
r
a
l
u
a
v
q
i
t
o
s
-
o
d
v
a
s
—
i
r
a
l
a
s
a
s
s
a
u
m
t
a
l
v
a
d
i
h
c
v
u
l
i
q
a
g
i
r
a
l
t
a
b
a
s
o
n
u
m
t
i
d
e
r
k
-
a
y
i
l
o
M
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
i
i
h
c
v
u
l
i
q
t
a
m
z
i
x
r
a
l
k
n
a
b
—
i
r
a
l
a
r
o
d
i
h
s
a
l
t
i
d
e
r
k
i
z
‘
o
i
n
i
z
‘
o
—
i
r
a
l
a
y
i
n
a
p
m
o
k
a
t
r
u
‘
g
u
s
—
i
r
a
l
a
y
i
n
a
p
m
o
k
a
y
i
l
o
m
—
i
r
a
l
a
r
o
d
i
h
s
i
r
i
d
n
u
q
i
l
o
s
—
i
r
a
l
a
m
r
a
‘
g
m
a
j
l
u
p
—
i
h
c
v
u
l
i
q
t
a
m
z
i
x
a
g
i
l
o
h
A
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
i
)
y
i
o
m
i
t
j
i
(
i
t
a
m
z
i
x
l
a
n
u
m
m
o
k
a
v
y
o
j
-
y
u
—
t
a
y
i
n
a
d
a
m
—
h
s
a
l
q
a
s
i
n
q
i
l
‘
g
o
s
—
h
s
i
r
i
t
h
s
a
l
y
o
j
a
g
h
s
i
i
n
i
l
o
h
a
—
)
i
r
a
l
a
j
r
i
b
t
a
n
h
e
m
(
i
t
a
m
z
i
x
i
s
a
m
l
i
z
u
t
a
r
f
n
i
t
o
r
o
b
x
A
—
r
u
r
a
z
n
u
h
c
u
t
a
y
i
l
o
a
f
y
i
d
o
s
i
t
q
i
a
v
r
a
l
r
a
b
a
x
,
r
a
l
t
o
r
o
b
x
a
n
a
g
l
‘
o
b
,
i
h
c
v
o
l
p
‘
o
t
i
n
r
a
l
t
o
m
u
l
’
a
m
r
a
l
a
t
i
s
o
v
i
h
c
v
u
r
i
t
h
s
a
l
m
u
m
u
i
h
c
v
u
n
a
l
l
u
‘
g
u
h
s
n
a
l
i
b
h
s
i
t
o
s
—
-
s
a
m
,
r
a
l
a
m
r
i
f
,
r
a
l
a
y
i
n
a
p
m
o
k
-
a
s
a
s
s
a
u
m
t
a
l
v
a
d
,
i
r
a
l
a
r
o
d
i
t
a
h
a
l
i
r
a
l
Respublikamizda bozor munosabatlarini  shakllantirish va
rivojlantirishga xizmat qiluvchi infratuzilmaning asosiy bo‘g‘in-
lari — turli muassasalar, tashkilotlar va korxonalar majmuasi
yaratildi. Avvalambor, ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi trans-
port, aloqa, suv va energetika ta’minoti, yo‘l va ombor xo‘jaligi
tuzilmalari yaratildi. Bozor munosabatlarini shakllantirishda
16- chizma
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 3 3
birjalar alohida o‘ringa ega. Iqtisodiy islohotlarning dastlabki bos-
qichidayoq 
„Respublika ko‘chmas mulk birjasi“, „Òovar xo-
mashyo birjasi“, „Òoshkent fond birjasi“
 tashkil etildi. Bu tar-
moq yanada rivojlantiriladi. 1991—2000- yillarda xo‘jalik yuritu-
vchi subyektlar uchun xizmat qiluvchi 58 ta tovarlar va xo-
mashyo birjalari, 24 ta biznes  inkubator, 496 ta auditorlik va
konsalting firmalari, ko‘plab savdo uylari, auksionlar, tijo-
ratchilik idoralari, reklama firmalari, savdo-sotiq va ularni na-
zorat qiluvchi davlat muassasalari tashkil etildi.
Bozor munosabatlarini rivojlantirishda axborot infratuzil-
masi alohida ahamiyatga ega. Shu boisdan iqtisodiy faoliyat
uchun zarur bo‘lgan axborotlar, xabarlar va ma’lumotlarni to‘p-
lovchi, umumlashtiruvchi vositalar, firmalar vujudga keladi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliya-kredit munosa-
batlariga xizmat qiluvchi infratuzilma — yangi bank tizimi, o‘z-
o‘zini kreditlash idoralari, sug‘urta kompaniyalari, moliya kom-
paniyalari, soliq undirish idoralari, pul jamg‘armalari yaratildi.
Bozor iqtisodiyotiga xizmat qiluvchi bank-moliya tizimi
yaratildi. Mustaqillikning dastlabki yilida respublikamizda atigi 6
ta bank  faoliyat ko‘rsatgan bo‘lsa,   2002-yilda  ularning  soni 40
taga yetdi. Shundan 2 tasi davlat, 17 tasi xususiy, 4 tasi xorijiy
sarmoya ishtirokidagi, qolganlari aksiyadorlik-tijorat banklaridir.
Banklarning 17 tasi dunyodagi eng nufuzli banklar bilan
korrespondentlik aloqalari o‘rnatgan. Viloyat, shahar va tuman-
larda mijozlarga xizmat ko‘rsatadigan minibanklar ochildi. 2002-
yilda ularning soni 530 taga yetdi. Respublika iqtisodiyotini
rivojlantirishga yo‘naltirilgan kredit qo‘yilmalari qo‘yish va chet
el sarmoyalarini jalb qilishda banklar faol qatnashmoqdalar. Òi-
jorat banklarining iqtisodiyotning real sektoriga kreditlar berish
Toshkent. Respublika birja markazi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 3 4
imkoniyati ortib bormoqda. 2001- yilda tijorat banklarining kre-
dit qo‘yilmalari hajmi 2205,8 mlrd. so‘mni tashkil etdi. Òijorat
banklari tomonidan faqat kichik va o‘rta biznes subyektlari
uchun ajratilgan kreditlar hajmi 2002- yilda 265 milliard so‘mni
tashkil etdi. Òijorat banklarining moliya bozoridagi ishtiroki
yildan yilga mustahkamlanib bormoqda.
Respublikamizda tadbirkorlar va aholini ehtimoli bo‘lgan turli
zararlardan himoya qiluvchi sug‘urta bozori vujudga keldi. Davlat
ishtirokida bozor munosabatlariga xizmat qiluvchi „
Kafolat“
,
„Agrosug‘urta“
, 
„O‘zbekinvest“
 kabi uchta yirik sug‘urta
kompaniyasi tashkil etildi. Ko‘plab xususiy sug‘urta kompaniya-
lari, shuningdek, xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikda ishlay-
digan qo‘shma sug‘urta kompaniyalari ham vujudga keldi. 2002-
yilda sug‘urta kompaniyalarining soni 28 taga yetdi, ular  moliya
bozorida mamlakatimiz fuqarolari va tashkilotlariga 150 turdan
O‘zbekiston milliy banki.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 3 5
ortiq yo‘nalish bo‘yicha sug‘urta xizmati ko‘rsatmoqdalar.
„Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida“gi qonunning qabul qilinishi
(2002), Prezident farmoni bilan 2002- yil 1- fevralidan boshlab
sug‘urta tashkilotlarining 3 yil muddatga daromad solig‘idan
ozod qilinishi mamlakatimizda sug‘urta bozorini yanada erkin-
lashtirish va rivojlantirishga xizmat qilmoqda.
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida ish bilan bandlik masa-
lasi jiddiy muammoga aylanadi. Negaki, iqtisodiy tizim
o‘zgarayotgan paytda malakasiz kishilargagina emas, ma’lum ix-
tisosga ega bo‘lgan xodimlarga ham talab cheklanadi, ishsizlar
toifasi kengayadi. Bunday sharoitda ishsizlar sonining ko‘pa-
yishiga yo‘l qo‘ymaslik tadbirlari ko‘rildi. Respublika 
„Mehnat
birjasi“
 va joylardagi 225 dan ortiq mehnat birjasini o‘z ichiga
oluvchi katta tarmoq barpo etildi. Har bir tumanda mehnat
birjasi tashkil etildi. Ishsizlarni ro‘yxatga olish, ularni kasbini
o‘zgartirish mexanizmi yaratildi, ishsizlik bo‘yicha nafaqa
to‘lash yo‘lga qo‘yildi. Yangi ish o‘rinlarini tashkil etishga e’ti-
bor berildi. 1993- yilda Respublikada tadbirkorlikni rivojlantirish
hisobiga 185,1 ming yangi ish  o‘rinlari tashkil etilgan bo‘lsa,
1998- yilda bu ko‘rsatkich 345,9 mingni tashkil etdi yoki 1,8
marta ko‘p yangi ish o‘rinlari yaratildi. 2000-yilda faqat kichik va
o‘rta biznes rivoji hisobiga 192,5 mingta, 2001- yilda esa 372
mingta, 2002-yilda 370 mingta yangi ish o‘rinlari yaratildi.
Iqtisodiy islohotlarning birinchi bosqichidayoq, narxlar
erkinlashtirildi. Bu jarayon ijtimoiy larzalarsiz o‘tdi. Negaki,
davlat turli kompensatsiya jamg‘armalari tuzdi, bolalar uchun
nafaqalar joriy etdi, eng kam ish haqi, pensiya, nafaqalar va
stipendiyalar muntazam suratda   oshirib borildi.
Narxni erkinlashtirish iqtisodiyotda raqobatchilik muhitini
vujudga keltirish bilan bevosita bog‘liq. 1992-yil avgust oyida
O‘zbekiston Respublikasining