Nigora Erkaboyeva

Asosiy shakllar
 
 
Monolog
 – pedagogning 
o‘ziga yoki talabalarga 
qaratilgan nutqi 
(ichki va tashqi  
monolog) 
 
Dialog
 – pedagog va 
talaba o‘rtasida tashkil 
etiladigan suhbat
 
 
Polilog 
– pedagog va  
bir nechta talaba yoki 
talabalar jamoasi 
o‘rtasidagi  suhbatni 
ifodalovchi nutq
 
18-rasm. Pedagog nutqining asosiy shakllari 
 

---

borishni  maqsad  qilib  qo‘yadi.  Pedagogning  nutqi  ta’lim  va  tarbiya  berishning 
asosidir. 
Pedagogning  nutqi  imkoni  boricha  sintaktik  (yunon.  “syntaxis”  –  tuzish, 
biriktirish;  so‘z  birikmalari,  gap  turlari  va  ma’nolari)  jihatdan  sodda,  jozibador, 
ta’sirchan tuzilishi lozim. 
Pedagogik nutqiy  muloqotning  o‘ziga  xosligi pedagogning hamma yerda, 
har  qanday  sharoitda  ham  tarbiyachi  ekanligi  bilan  tavsiflanadi.  Pedagog  o‘z 
tarbiyalanuvchilari  bilan  ko‘proq  auditoriyada,  darsda  nutqiy  muloqotda  bo‘ladi. 
Uning  nutqi  ilmiy-pedagogik  mazmun  kasb  etadi.  Bunday  nutqda  ilmning  turli 
sohalariga  xos  qoidalar,  atamalar,  xulosalar  aks  etadi,  har  bir  narsa  o‘z  o‘rnida, 
me’yorida  bo‘ladi.  Atamalarga,  yangi  so‘zlarga  berilgan  izohlar  sodda,  pedagog 
hazm qiladigan sintaktik qurilmalarda beriladi. Qoida va nazariyalar hayotiy, talabaga 
yaqin misollar bilan tushuntiriladi. 
Pedagog  mavzular  bo‘yicha  materiallarni  talabalarga    yetkazib  berishda  
ularning  xulqlariga  samarali  ta’sir  etish  maqsadida  ko‘z,  qosh,  qo‘l,  yuz,  bosh, 
kaftlari  yordamida  muayyan  harakatlarni amalga oshiradi. Uning bunday  harakatlari 
tasdiq  yoki  inkorni  ifodalashi  mumkin.  Pedagog  tomonidan  sodir  etilayotgan 
harakatlar o‘rinli bo‘lsa ular so‘zsiz pedagogik ta’sir jarayonini kuchaytiradi. Biroq, 
harakatlarni  o‘rinsiz,  tez-tez  sodir  etish  talabalarning  diqqatlarini  susaytiradi,  ularni 
zeriktirib qo‘yadi.