Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Iqtisodiy tsikllarni tashqi omillarning mavjudligi bilan tushuntiruvchi 
nazariyani, eksternal nazariya deb atash qabul qilingan. 
Internal nazariya 
iqtisodiy tsikllarni iqtisodiy tizimning o’ziga xos ichki omillar tug’diradi deb 
hisoblaydi. 
Asosiy kapitalning jismoniy xizmat muddati, ko’pchilik iqtisodchilar 
tomonidan iqtisodiy tsiklni tug’diruvchi muhim omillardan biri sifatida qaraladi. 
Agar bir yoki bir necha tarmoqda, mashina - uskunalarga talabning keskin 
ortishi keltirib chiqaradigan iqtisodiy o’sish boshlansa, to’liq tabiiyki, bu hol mashina 
va uskunalar eskiradigan har 10-15 yildan keyin takrorlanadi. 
Boshqa ichki omillardan quyidagilar ajratib ko’rsatiladi: 
– shaxsiy iste’molning o’zgarishi (qisqarishi yoki kengayishi);  
– investitsiyalar, ya’ni ishlab chiqarishni kengaytirish, uni yangilash va yangi 
ish joylarini vujudga keltirishga yo’naltiriladigan mablag’lar hajmi;  
– ishlab chiqarish, talab va takliflar hajmiga ta’sir ko’rsatishga qaratilgan 
davlatning iqtisodiy siyosatining o’zgarishi; 
Iqtisodiy tsikllarning kelib chiqishini faqat eksternal yoki internal nazariya 
orqali tushuntirish ko’pam to’g’ri emas. Iqtisodiy tsikl va umuman iqtisodiy 
tizimdagi miqdoriy va sifat o’zgarishlar tashqi va ichki omillar oqibatida kelib 
chiqishi mumkin emas.  
 

---

 
68