Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

                            
 
                 
Multiplikator samarasi =
   
Real SMM dagi o’zgarish
 Investitsion sarflardagi o’zgarish
 
                                                   
           
 
 
SMM dagi o’zgarish = multiplikator x Investitsiyalardagi o’zgarish. 
Agar investitsion sarflarning 5 mlrd. so’mga ko’payishi, sof milliy 
mahsulotning 20 mlrd. so’mga ortishiga olib kelsa multiplikator samarasi 4 ga (20:5),  
SMMdagi o’zgarish 20 mlrd. so’mga (4x5) teng bo’ladi. 

---

 
58
Investitsion sarflardagi o’zgarishdan tashqari iste’mol, davlat xaridi yoki 
eksportdagi o’zgarishlar ham multiplikator samarasiga ta’sir ko’rsatadi. 
Multiplikator samarasi ikkita holatga asoslanadi. Birinchidan, iqtisodiyotda bir 
sub’ekt tamonidan qilingan sarf, boshqasi tomonidan daromad shaklida olinadi. 
Ikkinchidan, daromaddagi har qanday o’zgarish iste’mol va jamg’arishda xuddi 
shunday yo’nalishda o’zgarish bo’lishiga olib keladi. 
Iqtisodiy muvozanatlik darajasini aniqlashda yuqoridagi usullardan tashqari 
balans usulidan va «xarajat va natija» larni taqqoslash usulidan ham foydalaniladi. 
Balans usulida tarmoqlararo balans, moddiy, moliyaviy va ishchi kuchi 
balanslaridan foydalanilib iqtisodiyotdagi muvozanatlik darajasiga baho beriladi. 
«Xarajat va natija»larni taqqoslash usulida ishlab chiqarishga qilingan iqtisodiy 
resurs xarajatlari miqdori olingan mahsulot hajmi bilan taqqoslanib muvozanatlik 
darajasi tahlil qilinadi. 
 

---

 
59