Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

 
• 
Yuqori bandlik darajasiga erishish; 
• 
Inflyatsiya sur’atlarini pasaytirish.
 
• 
Davlat xarajatlari; 
• 
Soliqlar
; 
Avtomatik ravishda 
barg’arorlashtiruvchi siyosat 
 
 
 
Asosiy 
 
Asosiy dastaklari 
Namayon bo’lish 
shakli
Asosiy turlari 
Diskretsion siyosat 
Nediskretsion siyosat 
Fiksal siyosat 

---

 
99
• 
soliqlarni boshqarish. 
Shunday qilib, O’zbekistonda davlat fiskal siyosatining dastaklari hisoblangan 
quyidagi soliq turlari mavjud: 
1.  Daromad (foyda) solig’i. (to’lovchining yillik daromadidan 
chegiriladigan qismi); 
2. 
Korxonalar foydasiga soliq. (Huquqiy shaxslarning sof foydasidan 
olinadi); 
3. 
Ijtimoiy to’lovlar, har xil byudjetdan tashqari fondlarga (ishsizlik, 
pensiya va h.k.) yo’naltiriladigan, qisman ishlovchilar va ular ishlayotgan korxonalar 
mablag’lari hisobiga shakllantiriladi; 
4. 
Mol-mulk soliqlari. Mulkdan, merosdan va hadya qilingan mablag’ 
hamda boyliklardan olinadi. 
5. Tovar 
va 
xizmatlarga 
soliqlar. Birinchi navbatda bularga boj to’lovlari 
va aktsizlar, shuningdek qo’shilgan qiymat soliqlari kiradi. 
Ko’rsatib o’tilgan soliq solish tizimidan fiskal siyosatning quyidagi asosiy 
printsiplarini ajratib ko’rsatish mumkin bo’ladi. 
Birinchidan, soliq stavkasi darajasi soliq to’lovchilarning iqtisodiy 
imkoniyatlaridan ya’ni ularning daromadlari daraja-sidan  kelib  chiqib belgilanishi  
zarur.  Chunki  turli  huquqiy va jismoniy shaxslarning  iqtisodiy   imkoniyatlari  bir  
xil  emas,  ular uchun soliq stavkasi tabaqalashtirilgan tartibda belgilanishi kerak, 
shuning uchun daromadlardan olinadigan soliqlar progressiv (o’sib boruvchi) 
xarakterga ega bo’lishi zarur; 
Ikkinchidan, soliqqa tortish bir martalik xarakterga ega bo’lishi zarur, aks 
holda bu iste’molchiga etib boradigan tovar bahosi asoslanmagan holda oshirilishiga 
sabab bo’lishi bilan bilan birga, mahsulotning raqobatbardoshligini pasaytiradi. 
Boshqa tadbirkorlarning iqtisodiy faollik ko’rsatishidan manfaatdorligini susaytiradi. 
Bu erda shuni ta’kidlash lozimki, ishlab chiqaruvchining sotishdan olingan butun 
tushumdan emas, balki ular tomonidan qo’shilgan qiymatdan soliq to’lashi alohida 
ahamiyatga ega. Biroq, mazkur muammo soliq qonunchiligida hozirgacha to’liq 
bartaraf qilinmagan, ko’pincha tovarlarni ishlab chiqarishning har bir bosqichida bir 
necha marta soliq solish holatlari uchrab turadi; 
Uchinchidan, soliq to’lovining majburiyligi. Bunda milliy iqtisodiyotdagi soliq 
tizimi soliq to’lovchida bunday to’lovning muqarrarligi to’g’risida shubha 
uyg’otmasligi zarur. Jarima tizimi ham shunday bo’lish kerakki, bunda soliq 
to’lovchilarga to’lanmagan yoki o’z vaqtida to’lanmagan soliqlar, o’z vaqtida va 
vijdonan bajarilgan soliq majburiyatlariga qaraganda ham ancha samarali bo’lsin; 
To’rtinchidan, soliq to’lov jarayoni soliq to’lovchilarga oddiy, tushunarli va 
qulay soliq yig’uvchi tashkilotlar uchun tejamli bo’lishi zarur; 
Beshinchidan, soliq tizimi iqtisodiyotda yaratilgan YaMMni samarali qayta 
taqsimlanishini ta’minlashi kerak. 
Shunday qilib, davlat tomonidan amalga oshiriladigan fiskal siyosat, mamlakat 
milliy iqtisodiyotida tashkil qilingan soliq tizimining asosiy qoidalariga javob berishi 
va iqtisodiyotdagi ichki o’zaro munosabatlarni tartibga solishi zarur.