Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «kasb ta'limi»

9.3.Ta'lim uslubiyotini xarakatlanuvchi tuzilmasi. 

Metodika  (uslubiyot)  fanning  o'quv  jarayonidagi  harakatning  rivojlanish 

shaklidir. Fan bilan shu fanning o'qitish o'rtasidagi farq shundan iboratki, fan bevosita 

ob'ektiv  reallik  va  uning  rivojlanish  qonunlarini  ifodalasa,  shu  fan  o'quv  predmeti 

sifatida  ana  shunday  jarayonni  bevosita  ifodalaydi.  Umuman  olganda  o'qish,  ilm 

berish  ob'ektiv  dunyoni  bilishni  aks  ettirib,  fan  erishgan  yutuqlar  darajasiga 

tenglashib  boradi.  Chunki  fan  doimo  rivojlanib  yangi  kashfiyotlar  bilimlar  bilan 

boyib  boradi.  O'z  navbatida,  talabalarga  bilim  berish  jaryonida  singdirib  boriladi. 

Iqtisodiy  hayotning  yangi  qirralari  muammolari  yo'llarini  chuqurlashtirib  boradi. 

Yangi  uslublar  qo'llaniladi,  yangi  o'quv  kurslari  kiritiladi.  Kasbiy  ta'lim  metodikasi 

fanidan  dars  berishni  ma'naviy,  nazariy  jihatdan  yuqori  bosqichga  ko'p  jihatdan 

ko'tarish ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llaniladigan o'quv shakllari, uslublarini qo'llash 

talabalarni  iqtisodchi  olimlarning  ishlarini  o'rganishlari  darajasi  bilan  bog'laydi. 

Talabalar  O'zbekistonning  iqtisodiy  hayotida  yuz  beradigan  voqelikni,  jamiyat 

taraqqiyoti  va  jahon  miqyosidagi  jarayonlar  birligi  nuqtai  nazaridan  qarashni 

o'rganishlari doirasi bilan bog'liq.  

Bozor iqtisodiyotiga o'tishimiz  kasbiy  fanlarning  roli nihoyatda  oshishiga olib 

keladi.  U  o'z  navbatida  bu  fanni  o'qishga  uni  zamon  talabiga  hamohang  bo'lishi 

zarurligi vazifasini qo'yadi. Har bir o'qituvchi oldiga o'z ishiga ijodiy yondashish, o'z 

ustida  tinimsiz  ishlash,  izlanish  vazifasini  qo'yadi.  O'qituvchining  o'z  ishiga  ijodiy 

yondashuvi  eng  avvalo,  jamiyat  hayotidagi  o'zgarishlar,  yangiliklarni  ilg'ay  bilish, 

fandagi  erishilgan  yutuqlarni  darslikda  berilishini  kutmay  turib  o'z  faoliyatida 

qo'llashida  ifodalanadi.  Buning  uchun  esa  axborot  bilan  ta'minlanishi  darkor. 

Ayniqsa,  hozirgi  axborotning  roli  beqiyos  o'sgan  davrda  kerakli  ma'lumotlarsiz 

iqtisodiy hodisalarni o'rganish, tahlil qilish, xulosa chiqarish mumkin emas. 

Axborot to'plashning yo'li ko'p. Bularga quyidagilarnikiritish mumkin: 

bibliografiya tizimi; 

o'qituvchi va talabalar tomonidan to'plangan ma'lumotlarni sistemaga solish; 

o'qituvchilar kuchi bilan yangi adabiyotlarga tahrirlar va sharhlar yozish;  

ilmiy munozaralar tashkil qilish va ilmiy dokladlarni muhokama qilish, internet 

axborotidan foydalanish va hokazolar.  

Lekin shuni yodda tutish kerak:  

---

Allaqachonlar ko'pchilik bir fikrga kelgan masalalar, iboralar bo'yicha qaytadan 

munozara boshlamaslik.  

Me'yordan  chiqmaslik,  hamma  mavzuda,  albatta  munozarali  savolni  o'rtaga 

tashlash shart emas.  

U yoki bu muammo, tushuncha haqida boshqalarni fikrini keltirgach, albatta o'z 

munosabatini izhor qilish zarur. 

Munozarali  savollarni  eng  avvalo  kafedra  yig'ilishida  muhokama  qilib  bir 

fikrga 

kelish, 

so'ngra 

murakkab 

hodisa, 

jarayonlarini 

asossiz 

ravishda 

soddalashtirishga ham urinmaslik kerak. Har bir masalaga bir tomonlama yondashish 

ham noto'g'ri xulosa chiqarishga olib kelishi mumkinligini ham yoddan chiqarmaslik 

kerak.  

Dars  o'tishda  o'qituvchi  talabalarni  qaysi  guruhini  mo'ljalga  olishi  kerak: 

bilimdonlarnimi,  bilimi  o'rtachalarinimi  yoki  bilim  doirasi  pastlarinimi?  Bu  savolga 

javob  berish  uchun  har  qanday  darsda  ikki  tomonni:  mazmuni  va  shaklini  hisobga 

olishi  kerak.  Mazmunan  har  qanday  ma'ruza  nazariy  jihatdan  yuqori  darajada, 

shaklan esa hammaga tushunarli bo'lishi kerak.  

Ma'ruzaning  hammabopligi  avvalo  uning  shakliga,  uslubiga  qanday 

auditoriyada  o'qilishiga  bog'liq.  Odatda  talabalardan  o'qituvchi  zerikarli  ma'ruza 

o'qiydi, tushunib bo'lmaydigan fikrlarni eshitish mumkin. Tajribali pedagoglar uning 

sababini,  ma'ruza  qanaqadir  yuqori,  alohida  ilmiy  darajada  degani  emas,  balki, 

didaktikaning  prinsiplari  buzilishi,  izchil  mantiqiylik  yo'qligi,  gaplarni  murakkab 

tuzilishi,  yaxshi  misollar  tanlanmaganligi  oldingi  ma'ruza  bilan  bog'lash  yo'qligida 

deb ko'rsatishadi.