|
18.2. Bozor imkoniyatlarini o ‘rganish
Bozor o ‘zgarm as em as va doimo uni o ‘rganishi, savdo
imkoniyatlari m asalasi bo‘yicha m a’lumotlarni tahlil etishni talab
qiladi. Bozorni o ‘rganish m aqsadni belgilash v a izlanish rejasini
tuzishdan belgilanadi. Undan keyin bir necha yil davom ida mahsulot
sotish natijalari tahlil qilinib, xato va noaniqliklar aniqlanadi,
marketing bo ‘yicha m utaxassislar fikri o ‘rganiladi. A xborot turli
manbaalar: matbuot, reklam a, telefon orqali, so ‘rov anketalari
tarqatish va y ig ‘ish vositasida yig‘iladi. A nketa so ‘rovi intervyu
olish yoki telefon orqali so‘rov o ‘tkazish bilan to ‘ldirilishi mumkin.
Bozorda m avjud vaziyatni bilgan holda korxonada ishlab chiqarish
va ta ’minlov — savdo faoliyatini rivojlantirish b o ‘yicha tavisiyalar
ishlab chiqish mumkin.
Korxonalar davriy ravishda (yiliga bir necha m arta) bozordagi
o ‘z xolatini anqlash lozim. B ozor potensial sig ‘imi deganda m a’lum
vaqt davomida am alga oshirish mumkin b o ‘lgan savdo hajmi
tushuniladi. Uzoq istiqbol uchun rejalar 15-20 yilni, o ‘rta mudatli 5
yil, qisqa muddatli 1— 2 yilga m o‘Ijallangan b o ‘ladi.
Bozor yangi m ahsulot chiqarishda bozor sig 'im in i aniqlash
muhim axam iyatgaega. Bozor sig‘imi v a k o n ’yunkturasini o ‘rganish
bilan korxonadan tashqari yoki uning tapshirig ‘i bilan boshqa
x o ‘jalik hisobida ishlovchi tashkilot shug‘ullanishi m um kin. X o ‘jalik
hisobi asosida ishlovchi pulli axborot-m aslaxat beruvchi bunday
tashkilotlar barm og‘ini tashkil etish m aqsadida muvofiqdir. Bu
tashkilotlar o ‘rtasida raqobat m unosabatlari b o ‘lishi ham muhimdir.
Bozorni o ‘rganish b o ‘yicha tadqiqotlar olib borish ko‘p
m ablag‘ talab etadi, shu sababli mavjud axborot m anbaalaridan iloji
297
boricha keng foydalanish lozim. Tadqiqot davom ida barqaror qonun
va qonuniyatlarni aniqlash muhimdir. Bozor sig‘imini o ‘rganish
b o‘yicha m arketing izlanishlarini olib borishda raqobatchilar
faoliyatini, reklam a, savdo siyosatini, tovarlar assortim entini, texnik
xizm ati, b o ‘lim lartashkiliy tuzilishini tahlil etishni unutm aslik
kerak. B ozor bu orzu emas, balki qat’iy, b a’zan shavqatsiz, xayolni
tan olm aydigan, o ‘ylanib qadam bosish lozim boMgan xaqiqatdir.
Bozor korxonalam i dem onopollashtirish, qat’iy raqobat kurashi,
korxonaning butun x o ‘jalik m exanizm ini qayta tashkil etishni, ilg‘or
texnologiyani jo riy qilish, loyiha-konstruktor m utaxassislam ing
m alakasi yuqori boMishiga, m arketing b o ‘yicha tajribaga ega boMish
v a b o sh q ala rn ik o ‘zd a tu tad i.Ju d a ilg ‘o rg ‘oyavatajribakonstruktorlik
loyihalari m avjud b o ‘lsa ham , zam onaviy taxnologiyasiz jaxon
bozori talablariga jav o b beruvi m ahsulot ishlab chiqarib boMaydi.
Yangi tex no lo giy a sotib olish uchun valyuta ishlab topish kerak.
Um um iy hold a bozorni egallash strategiyasi quyidagicha boMadi:
1. Q ator tadbirlam i am alga oshirish hisobiga dastlabki ja m g ‘arish
(m aqsadni aniqlash, tashkiliy tarkibni takom illashtirish, kadrlam i
tayyorlash va m alakasini oshirish, ishlab chiqarish intizom ini
kuchaytirish, m eh nat va m oddiy xarajatlarni qisqartirish va h.k.).
2. Yangi texnologiyalam i, imkoni boMsa qo ‘shm a korxona tuzish
yoMi bilan sotib olish.
3. Iqtidorli m enejer va konstruktorlarni jalb etish yoMi bilan yangi,
yuqori sifatli m ahsulot ishlab chiqarish.
4. X alqaro talabga javob beruvchi m ahsulot ishlab chiqarish va
uni jax o n h am da ichki bozorga olib chiqish.
5. K orxonani ulgurji savdo bilan shug‘ullana oluvchi yuqori
samarali x o ‘ja lik k a aylantirish.
B o z o rn i eg allash stra te g iy asi asosiy m aqsadga erishishni
oliy sifatli m ahsulot etishtirish, korxonada ishlovchilar turm ush
farovonligini oshirish, belgilangan ijtim oiy dasturlam i bajarishini
ta ’m inlashdan iborat. Belgilangan tadbirlarm uvaffaqiyatli bajarilishi
m ehnat jam o asin in g har bir a ’zosi ishning pirovard natijasidagi
m anfaatdor boMishiga bogMiqdir. Jam oa m oddiy m anfaatdorligi
298
1
ijtimoiy faolligi va javobgarlik hissini oshirishi zarur. Bunga erishish
uchun egalariga yiliga 10— 15% foyda keltiruvchi aksiyalar chiqarish
kerak.
Bozor imkoniyatlarini aniqlash va baholash o datda ko'plab
yangi g ‘oyalarni vujudga keltiradi. Asosiy vazifa — ulam ing eng
yaxshi, korxona m aqsadlariga to ‘g‘ri keluvchilarini ajratishdan
iborat. Bu jarayon to ‘rtta bosqichdan iborat: talabni oMchash va
prognoz qilish, bozom i segm entlarga ajratish, bozorning maqsadli
segmentlarini ajratish, tovarning bozordagi o ‘rnini aniqlash.
Do'stlaringiz bilan baham: |
