1-2-ma’ruza

2. Bosh kollektorlarni gidravlik hisobi 
     Tashqi  kanalizatsiya  tarmoqlari  oqova  suvlarni  qabul  qilib  olish  va  chiqarish 
uchun  muljallangan,  yechimi  har  xil  shaklli  yer  osti  quvur  va  kollektorlardan 
iborat. 

---

     Yig’ma  temirbetonli  elementlarni  keng  qullash  va  qurilishni  jadallashtirish 
talablariga  asoslanib  hozirgi  kunda  aylanali,  oqova  suvlarni  katta  miqdorini 
chiqarish uchun to’rtburchakli yopik kollektorlar qurilayabdi.  
     O’zi  oqar  kollektorlarda  suv  harakati  barqaror  va  notekisdir.  Buning  sababi 
borgan  sari  kollektorlarga  yon  kollektorlardan  oqova  suvlarning  qo’shilishidir. 
Oqova  suvlarning  hosil  bo’lishi  kecha-kunduz,  yil  xattoki  soatlar  davomida 
notekisdir.  SHuning  uchun  kollektorlarni  gidravlik  hisoblash  uchun  bir  uchastka 
davomida  oqova suvlar  miqdori  o’zgarmas  deb  qabul  qilishadi. Uchastka bo’ylab 
tushadigan  oqova  suv  miqdorini  kollektor  boshlanishida  qo’shiladi  deb 
taxminlashadi.  
     Oqova suvlar suspenziya va kolloidlar bilan tuyingan polidispers tizimni tashkil 
qiladi.  Oqova  suv  tarkibidagi  mualloq  moddalar  va  kolloidlar  ulushi  oshgan  sari 
oqova suv xossalari, tozza suv xossalarining farqi tobora oshib boradi. Oqova suv 
tarkibidagi  iflosliklar  ulushi  o’zgarib  turadi,  bu  o’zgarishlar  hattoki  bir  uchastka 
bo’ylab yil, kecha-kunduz davomida ruy beradi. 
     Oqova suv oqizish tarmoqlarini gidravlik hisoblashda quyidagi tenglamalardan 
foydalanishadi. 
3.
 
Sarf tenglamasi. 
 




Q
,        m
3
/s   
 
bu yerda: 

 - oqim harakati tezligi, m/s 
              

- jonli qirqim yuzasi, m
2
 
4.
 
tezlikni aniqlash uchun SHezi tenglamasi 
 
i
R
с



   m/s              
 
bu yerda: 
i
 - gidravlik nishablik, m 
             
R
 - gidravlik radius, m 
              
с
- SHezi koeffitsienti 
     Pavlovskiy tenglamasiga binoan. 
 
у
R
n
С


1
            
 
bu yerda: u – daraja ko’rsatkichi, 
R
< 1,0 m da  
n
у


5
,
1
 
              
n
- g’adir – budurlik koeffitsienti. 
     Gidravlik nishablik Darsi tenglamasi yordamida aniklanadi. 
 
g
R
g
d
i







2
4
2
2
2




                
 
bu yerda: 
g
- erkin tushish tezlanishi, m/s
2
 
              

- darsi koeffitsienti 

---