3
Mavzu: “Risk va minimallashtirish texnologiyalari”
REJA:
Kirish ………………………………………………………………………4
1.Risk nazariyasi va uning mohiyati………………………………………..6
2. Riskning minimallashtirish metodlari …………………………………..15
3.Sug’urta – riskni minimallashtirishning eng optimal yechimi….……….30
Xulosa ……………………………………………………………………..37
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………………………...39
4
Kirish
Zamonaviy iqtisodiyotning rivojlanishi shundan kelib chiqdiki, moliyaviy
resurslarni sarflash bilan bog’liq korxonalar faoliyatidagi qarorlarning muhim qismi
kelajakdagi daromadlar va xarajatlarni aniq belgilab bo’lmasligi va menejerlar o’z
qarorlarini oqlashda doimo o’z harakatlarining oldindan aytib bo’lmaydigan
natijalariga duch kelishlari bilan tavsiflanadi. Buni belgilovchi asosiy omillar bozor
iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyatlari bilan bog’liq bo’lib, unda kelajakdagi
natijalar, masalan, investitsiya yoki boshqa tadbirkorlik faoliyati bog’liqdir. Bir
tomondan, menejer yoki menejerning sa’y-harakatlaridan va u ta’sir qilishi mumkin
bo’lgan omillardan, ikkinchidan, har bir yakka tartibdagi tadbirkor yoki ishbilarmon
va firma yoki korporatsiya bunga qodir bo’lmagan tashqi omillar, birinchi navbatda
bozor sharoitlari bilan belgilanadi.
Ishlab chiqarish faoliyati natijalariga, iqtisodiyotning borishi va rivojlanishiga
har doim aniq baholash va bashorat qilish uchun mos kelmaydigan (masalan, tabiiy-
iqlim sharoiti, siyosiy, ijtimoiy omillar) iqtisodiy bo’lmagan deb nomlanadigan
omillar ta’sir qiladi. Bu omillar kompaniya faoliyati natijalariga har xil ta’sir qiladi
va shunga qarab qarorlarni oqlashda noaniqlik va xavf omillarini ozmi-ko’pmi
hisobga olishni talab qiladi. Kompaniya faoliyatiga tashqi omillarning ta’siri XX
asrning ikkinchi yarmida sezilarli darajada kuchayishni boshladi, bu zaruratni
tug’dirdi va qabul qilingan qarorlarning kelgusi natijalaridagi tebranishlar individual
xatarlarni hisobga olish nazariyasi va uslublarini rivojlanishiga olib keldi. Avvalo,
moliyaviy qarorlar, keyinroq, yigirmanchi asrning so’nggi choragida va real
iqtisodiyotda korxona faoliyati jarayonida riskni boshqarish usullarini ishlab
chiqish, ham riskli qarorlarni amalga oshirishda paydo bo’lishi mumkin bo’lgan
daromadlarni oshirish imkoniyatlaridan foydalanishga qaratilgan, hamda ushbu
qarorlarni bajarishda, shuningdek ichki va tashqi risk omillarini hisobga olish bilan
bog’liq bo’lgan daromadlarning istalmagan o’zgarishini oldini olish.
O’zbekiston Respublikasida iqtisodiyotni erkinlashtirish va iqtisodiy
islohatlarni chuqurlashtirishda davlat moliyasi va uning tarkibiy qismi bo’lgan
moliyaviy risklari alohida o’rin egallaydi. Har qanday xo’jalik yurituvchi subyektlar
5
faoliyati va ularning moliyaviy operatsiyalari bevosita turli risklar bilan bog’liqdir.
Davlat, korxona va tashkilotlar, tijorat banklari, sug’urta kompaniyalar faoliyatida
bir - birlari bilan iqtisodiy aloqalar o’rnatish vaqtida vujudga keladigan risklar
darajasi muhim rol o’ynaydi. Shu sababli xo’jalik yurituvchi subyektlar biron bir
subyekt bilan iqtisodiy aloqa o’rnatishdan oldin eng avvalo bu subyekt faoliyatidagi
riskli holatlarni o’rganishga intiladi.
Shuningdek,
“Tarkibiy
o‘zgartirishlarni
chuqurlashtirish,
milliy
iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish
hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirish: milliy iqtisodiyotning mutanosibligi
va barqarorligini ta’minlash, uning tarkibida sanoat, xizmat ko‘rsatish sohasi, kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik ulushini ko‘paytirish”
1
O’zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasida keltirib o’tilgan.
Kurs ishidan ko‘zlangan asosiy maqsad korxonalar faoliyatida risk bilan
bog’liq jarayonlarni, riskni boshqarish, boshqarish usullari, riskni tahlil qilish va
riskni kamaytirish yo’llarini o’rganish. Mazkur maqsaddan kelib chiqqan holda kurs
ishining quyidagi vazifalari belgilandi:
Korxonalarda risk mohiyati va iqtisodiy mazmunini o’rganish;
Risk funksiyalari va xususiyatlarini o’rganish;
Risklarning tasniflanishi va turlani o’rganish;
Risklarni tahlil qilish va ularni baholashni o’rganish;
Korxonalar faoliyatida riskni boshqarish usul va metodlarini o’rganish;
Korxolar faoliyatida riskni kamaytirish yo’llarini o’rganish.
Kurs ishi mavzusining predmeti bo’lib korxonalarda riskni tahlil qilish va
bashoratlash, shuningdek riskni kamaytirishni o’rganish hisoblanadi.
