O`zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti yapon filologiyasi kafedrasi

 o ‘zgartirishda... 

 Akutagawa Ryunoske (1892-1927) 

2. Qisqacha tarixiy ma’lumot. 

Endi  Yaponiya  tarixi  haqida  qisqacha  ma‘lumot  berib  o  ‗tamiz.  Chunki 

nazarimizda tarix va madaniyat o ‗zaro chambarchas bog‘liq. Yaponiya arxipelagi  

10000 yil avval xozirgi k o‗rinishga ega bo‗lgan. 

Keyingi 8000 yil davomida Yomon erasi davom etgan. U davrda  ilk ovch-

yig‘uvchilar yashaganlar. Keyinchalik ular bir qabilani shakillantirishgan.  

Guruchni yetishtirish  Yevroosiyodan  eramizdan avvalgi 300 yilda Yayoy 

davrida  kirib  kelgan.  Yaponiyaning  milliy  shakllanishi  Yamato  davrida,  ya‘ni 

eramizning 3  chi asrlarga to‗g‘ri  keladi, deb hisoblanadi.    Aytishlariga  qaraganda 

Yaponiya  imperiyasi  eramizdan  avvalgi  660  yilda,  Yaponiyaning  birinchi 

imperatori  Dzimmu  taxtga  o‘tirganida  paydo  bo‘lgan.    Birinchi  ming  yillik  ( 

eramizdan  avvalgi  660  yildan  xozirgi  davrga  qadar)  Yaponiya  Koreya  va  Xitoy 

ta‘sirida  rivojlangan,  ular  Yaponiyaga  nisbatan  yuqoriroq  rivojlangan 

civilizatsiyaga ega bo‗lishgan. 

  604 yilda shaxzoda Shotoku birinchi Konstitusiyani qabul qilgan. 7 asrda 

Koreyadan  Yaponiyaga  buddizm  kirib  kelgan.  Natijada  buddizm  davlat  diniga 

aylandi.    Sakkizinchi  asrda  (  Nara  davrida)  Yaponiyaning  birinchi  poytaxti  Nara 

shahri  bo‗ldi,  keyinchalik  Kyoto  shahri  bo‗ldi.    XII  asrdan  to  XIX  asrgacha 

mamlakatni  xarbiy  sinf,  ya‘ni  samuraylar  boshqardi.    XII  asrdan  mamlakatda 

xarbiy tartib o‗rnatilindi. Mamlakatni Syogunlar boshqardi. 

 XV asrda Yaponiyada xalq urishi boshlandi. U urush 100 yil davom etdi.   

XVII  asrlarda  xokimiyat  tepasiga  Tokugava  Iyeyasu  kelib,  mamalakatning 

200yillik  izolyatsiyasi  (  yopilishini)  e‘lon  qildi.  Unda  o‘zaro  aloqalar  Xitoy  va 

Niderlandi bilan davom etgan. 

Lekin  1853  yilda  amerikalik  komandor  Mettyu  Perri  kelishi  bilan 

Yaponiyaning Amerika va Yevropa  bilan aloqalari yaxshilanishni boshladi.  

Yaponiyani  syogunlar  tomonidan  boshqarilishi  1867  yilgacha  davom 

---

 

9 

etgan.  U  Yaponiyaning  ohirgi  syoguni  Tokugava  Yoshinobu  o‗z  xokimiyatini  

Matsuxito (Meidzi)ga topshirdi.  XVI-XVIIasrlarda portugaliyalik va gollandiyalik 

savdogarlar Yaponiya bilan bir qancha aloqalari bo‗lgan bo‗lsada, bu aloqalar juda 

sust bo‗lib, XIX asrning o‗rtalarigacha AQSH Yaponiya bilan bitim imzolagunga 

qadar Yaponiya butun dunyo uchun deyarni  umuman  yopiq bo‗lgan.   

 XIX  asrning  oxiri    ХХ  asrga  qadar    Yaponiya    bir  qancha  urushlarda 

qatnashib, natijada  1910 yilda Tayvan oroli, Saxalin orollarning yarmi va Koreya 

orollarini o‗ziga qo‗shib oldi. Birinchi Jaxon urushi tugaganidan so‗ng Yaponiyaga 

Germaniyaga  taaluqli  Tinch  okeanidagi    orollarini  qo‗lga  kiritdi.  30-chi  yillarda 

Yaponiya  Xitoy  va  Sobiq  Sovet  mamlakatlari  bilan  joylarda  urush  olib  borgan.  

Ikkinchi  jahon  urishi  Yaponiya  imperatorligi  Amerikani  xarbiy  bazasini  Perl-

Xarborni  7-dekabr1947  yilda  bosib  oldi.    Urush  natijasida  yapon  xarbiylari 

Fransiya va Angliya okkupasiyasidagi Janubiy-Sharqiy Osiyo koloniyalarini tortib 

oldi.  1945  yilda  Yaponiya  urushda  mag‘lub  bo‗lib  1947  yil  3  mayda  Yaponiya 

muntazam xarbiy qismiga ega bo‗lish xuquqidan mahrum bo‗lib, imperator esa o‗z 

xokimiyatini parlamentga topshirdi.  Hozirgi paytga kelib Yaponiyaning Amerika 

qo‗shma shtatlari savdo sotiq va xarbiy masalalar bo‗yicha bir qancha keskinlashib 

bormoqda.  Rossiya  bilan  ham,  Kuril  orolari  borasida  bir  oz  tushunmovchiliklar 

davom etmoqda. 

Yaponiya  xozirgi  kunda    ham  iqtisodiy,  ham  madaniy  tomondan  yuqori 

rivojlangan mamlakatdir. Quyida Yaponiyaning tarixiy davrlari keltirib o‗tilgan: