Ecologiya MurodovSh lot doc

4.10  Ekotizimlar  mahsuldorligi.

  Avtotrof  organizmlar 

birlamchi  mahsulotni  hosil    qiladi,  u  yalpi  fotosintez  (umumiy 

assimilyatsiya)  va  asl  fotosintezga  (asl  assimilyatsiya)  bo’linadi. 

Yalpi fotosintez – o’simliklar nafas olishiga sarf qilganini hisobga 

olgan  holda,  kuzatilgan  sintezlash  vaqtida  hosil  qilingan  organik 

modda  miqdori  hisoblanadi.  Agar  nafas  olish  komponentini 

e‘tiborga olmasak, unda asl fotosintezning o’zi qoladi. 

Mahsuldorlik  umumiy  va  davriyga  (yillik  o’sish)  bo’linadi. 

Agar 1 ga qarag’ay o’rmoni 200 m

3

 yog’och massasini hosil qilsa, 

bu uning umumiy mahsuldorligi deyiladi.  Lekin  bir  yilda bunday 

o’rmon  1,7-2,5  m

3

  yog’och  hosil  qiladi.  Bu  miqdor  davriy 

mahsuldorlikni tavsiflaydi (Rodionov, Stadnitsskiy 1988 y). 

Ikkinchi  va  yuqori  trofik  sathga  kiruvchi  organizmlar 

mahsuldorligi 

ikkinchi 

mahsuldorlik 

(tizimni 

ikkinchi 

mahsuldorligi)  deb  nomlanadi.  Bir  qism  mahsulot  oziq  zanjiriga 

tushadi.  Bu  miqdorni  ayirib  tashlasak,  toza  mahsulotning  o’zi 

qoladi. Oziqlanish zanjiridagi energiya oqimi 4.1 -sxemada yaqqol 

ko’rsatilgan. 

Bu  sxemada  ko’rinadigan  trofik  sathlardan  o’tishda, 

energiya oqimi katta o’lchamda tarqaladi. 

4.1  sxemaga  asosan  produtsentlar  va  konsumentlarning 

quyidagi tenglamalarini tuzish mumkin: