Ecologiya MurodovSh lot doc

Shunday  qilib,  ekotopning  uchta  komponenti  (tuproq- 

edafatop,  suv-  gidratop,  iqlim-klimatop)  mintaqaviydir. 

Bundan 

biotsenoz 

va 

umuman 

biogeotsenozlarning 

mintaqaviyligi kelib chiqadi.     

 

Bir  muncha  yirik  ekotizimlarning  (biomlar)  geografik 

(kenglik) mintaqaviyligi, hayvonot va o’simliklar dunyosi Yerning 

geografik  qobig’ida  morfologik  bo’linishiga  bog’liqdir.  Ular 

qonuniyat  bo’yicha  bir-birini  almashtiruvchi  yo’l  ko’rinishdagi 

katta  maydonlarni  egallaydi.  Ularning  har  biri  issiqlik,  yorug’lik 

va  suv  rejimi,    to’g’ri  keladigan  tuproq  turi,  o’zining  flora  va 

faunasiga  ega.  Kenglik  bo’yicha,  qutbdan  ekvator  yo’nalishiga 

qarab  sobiq  ittifoq  hududi  quyidagi  mintaqalarga  ajratilgan: 

muzlik,  tundra,  o’rmon  tundrasi,  tayga,  Rus  tekisligining  aralash 

o’rmonlari,  Uzoq  Sharqning   

mussonli 

aralash  o’rmonlari, 

subtropik cho’llar, o’rmon cho’l, cho’l, O’rta Yer dengizi va namli 

subtropiklarga. Chet el  hududlari: tropik  cho’l, savanna,  yapaloq 

bargli  o’rmon,  tropik  nam  o’rmon  va  okean  o’tloqlari 

mintaqalariga bo’linadi (Reymers, 1990). 

Tog’li  hududlarning  asosiy  ekologik  xususiyati  shundaki, 

flora va fauna  joylashishining balandlik mintaqaviyligi  gorizontal 

mintaqaviylikning  aks  etishi  bo’lib,  toqqa  ko’tarilgan  sari 

mintaqalarning  almashishi  qonuniyati,  ekvatordan  qutbga  qarab 

kenglik mintaqalarining ketma-ketligiga mos keladi.