O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

 

 

11.Mavzu.Qarorni ishlab chiqishda va holatlarni baholashda Delfi, so‟rov, 

intervyu usullarini va o‟xshatishli (imitatsiya) modellashtirish va 

ishbilarmonlar o‟yinini qo‟llash 

Reja 

11.1.Delfi

 usuli – integratsion  muolaja 

11.2.Uzatishli modellashtirishni qo‟llash shart-sharoitlari  

11.3.Model, o‟xshatish tushinchalari. 

11.4.Ishbilarmonlar o‟yini. 

 

11.1.Delfi

 usuli – integratsion  muolaja 

 

Ishlabchiqarish  vaziyatlari  uchun  xos  bo‟lgan    axborot  etishmovchiligi 

sharoitida  qaror  qabul  qilishda  malakali  mutaxassislar  fikrini  jamlash  usuli  deb 

ataladi. 

Delfi

 usuli- 

bu har bir ekspertning fikrini qolgan ekspertlar

 

tomonidan kritik tahlil 

qilishga asoslangan integratsion usul bo‟lib uni qo‟llash tartibi  quydagicha: 

 

-rahbarhar bir ekspert oldiga Indvidual masala   va ularni fikrini oladi; 

 

- ekspertlarning  fikrlari (baholari) o‟sish tartibida jadvalga joylashtiriladi; 

 

-baholar  shkalasida  ekspertlar  soni  va  baholar  to‟rtta  teng  qisimlarga        

bo‟linadi; 

  

-har bir guruh a‟zosiga indvidual holda ma‟lumotlar beriladi va ma‟lumotlar 

bo‟yicha o‟zining fikrini (bahosini) qayta ko‟rib chiqish taklif etiladi; 

 

-ikkinchi  turning  natijalari  va  yangi  qiymatlar  barcha  ekspertlarga  xabar 

beriladi. 

 

Aytaylik  12  kishidan  iborat    ekspertlar  guruhiga  ma‟lum  bir  tadbirning 

bajarilishi  davomiyligini  baholash  vazifa  qo‟yilgan  bo‟lsin,  masalan  korxonani 

rekonstruktsiyalash.  

Yuqoridagi tartib bo‟yicha quydagi ketma-ketlikda ish olib boriladi: 

1.Rahbar har bir ekispertning oldiga ushbu masalani qo‟yb shaxsan ularni baxosini 

oladi. 

2. Ekisperlar baxosi o‟sish tartibida joylashtiriladi. 

3.Baxlash  shkalasida  Q

1

=12,5;  Q

2

=M;    Q

3

  bunda  ekspertlar  va  baholar  soni  teng 

to‟rt ulushga bo‟linadi. 

---

 

83 

4.  Guruxlarning  har  bir  a‟zosiga  alohida  holda  quydagi  ma‟lumotlar  havola 

qilinadi:  Q

1

=12,5;  Q

2

=M=17;    Q

3

=2,15  o‟rni  va  baxolarini  qayta  ko‟rib  chiqish 

taklif qilinadi, shu bilan birgalikda agar yangi baxo Q1dan kichik yoki Q3dan katta 

bo‟lsa, ekspertga o‟z fikrini yozma ravishda asoslash taklif qilinadi. 

5. Ikkinchi tur natijalar aniqlanadi: Q‟

1,

 M‟, Q‟

3 

larning yangi qiymatlari aniqlanib 

barcha ekspertlarga e‟lon qilinadi. Qoidaga ko‟ra 3-4 marta davom etadi, so‟ngra 

esa  ekspertlarning  argumentlari  takrorlanadi,  baxolarning  variatsiyasi  esa 

barqarorlashadi.  Guruxning  fikri  sifatida  yakunlovchi  turning  medianasi  qabul 

qilinadi, yani (Q

2

)

3= 

M

3.  

 

Delfi  usulining  aniqligi  ekspertlar  sonini  va  iteratsiyalar  miqdori  ko‟payishi 

bilan  ortib  boradi.  Turlar  va  javoblar  orasidagi  vaqt  oraligi  ko‟payishi  bilan 

qisqaradi.Ushbu metodning afzalligi – boshqariluvchan aloqa, ananimlik, baxolash 

imkoniyati,  ekspert  fikrlari  matevatsiyasi.  Usulning  asosiy  kamchiligi-  birinchi 

turdan  keyingi  iteratsiyalarda  ekspertlarning  baholariga  ko‟pchilik  fikrining  ta‟sir 

qilishidir.