X. S. Xadjayev, sh sh. Fayziyev m. E. Jabbarov. Makroiqtisodiyot

M

 

 

 

 

 

amlakatning  to‘lov  balansi  mamlakatning  harid  qobiliyatini  ifoda 

etuvchi  ko‘rsatkich  bo‘lib,  mamlakatning  ma’lum  bir  vaqt  davomidagi 

barcha tushumlari va chetga qilgan barcha xarajatlari unda o‘z aksini topadi. To‘lov 

balansning  asosiy  moddalari  joriy  operatsiyalar  va  kapital  harakati  bilan  bog’liq 

operatsiyalar hisoblanadi hamda ular makroiqtisodiy modellarda ham qo‘llaniladi. 

To‘lov balansning asosiy moddalari bir-birlari bilan o‘zaro bog’langan, ya’ni 

birinchisining  taqchilligi  kapitalning  sof  oqib  kelishi  bilan  moliyalashtiriladi.  Bu 

ikki  bo‘lim  aslida  bir-birlarini  baravarlashtirib  turishi  lozim,  ammo  haqiqatda 

doimo  taqchillik  yoki  ortiqchalik  hollari  mavjud.  Mamlakatlarning  Markaziy 

banklari  rasmiy  valyuta  rezervlari

 

yordamida  to‘lov  balansni tartibga  soladi, ya’ni 

uning qoldig'ini nolga keltiradi. 

To‘lov  balansi  taqchilligi  Markaziy  bank  rasmiy  zahiralarini  qisqartirish 

hisobiga  moliyalashtirilishi  mumkin.  Bunday  vaziyatda  ichki  bozorda  chet  el 

valyutasi  taklifi  oshadi.  To‘lov  balansining  ijobiy  qoldig’i  Markaziy  bankning 

rasmiy  valyuta  zahiralari  miqdorining  ortishiga olib  keladi. Bunda  Markaziy  bank 

valyuta zaxiralarini to‘ldirish uchun chet el valyutasini sotib olishi natijasida ichki 

bozorda  milliy  valyuta  taklifi  nisbatan  oshadi,  uning  almashinuv  kursi  kamayadi, 

bu  hol  esa  iqtisodiyotga,  investitsiyalar  hajmi  va  iqtisodiy  o‘sishga 

rag’batlantiruvchi ta’sir ko‘rsatadi.  

Jahon  foiz  stavkalarining  oshishi  kapital  harakati  hisobi  bo‘yicha 

taqchillikka,  joriy  operatsiyalar  hisobi  bo‘yicha  musbat  qoldiqqa  erishishga  olib 

keladi.  Jahon  foiz  stavkalarining  pasayishi  esa  joriy  operatsiyalar  hisobi  bo‘yicha 

taqchillikka, aksincha  kapital harakati hisobi bo‘yicha musbat qoldiqqa erishishga 

olib keladi.