Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

2. Bola huquqlarini himoya qilishda fuqarolik jamiyati institutlarining

o‘rni va roli

Barcha d mokratik jamiyatlardan bo‘lgani kabi, O‘zb kiston R spublikasida

bola huquqlarini himoya qilish va ta’minlashning huquqiy kafolatlari va ularning

samaradorligi mamlakatdagi fuqarolik jamiyatining tayanchi hisoblangan

institutlar: fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organalari va nodavlat

tashkilotlarining faoliyatiga b vosita bog‘liqdir.

---

350

Mustaqillik yillarida mamlakatimizda fuqarolarning inson huquqlarini

himoya qilishda nosudlov organlari hisoblangan nodavlat notijorat tashkilotlariga

birlashishi uchun xalqaro va milliy huquqiy kafolatlar yaratilgan. Bugunga k lib,

O‘zb kiston BMTning “Inson huquqlari umumjahon d klaratsiyasi” (1948 y),

“Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro pakt” (1966 y.), “Iqtisodiy,

ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro pakt” (1966 y.) kabi xalqaro

hujjatlari, shuningd k, XMT va YUNESKO tashkilotlarining bu sohaga taalluqli

qator xalqaro hujjatlariga qo‘shildi hamda milliy qonunchilik tizimi yaratildi va bu

institut doimiy ravishda takomillashtirib borilmoqda. Bu tizimga O‘zb kiston

spublikasi Konstitutsiyasi, Fuqarolik kod ksi, O‘zb kiston R spublikasining

“Jamoat birlashmalari to‘g‘risida”gi, “Nodavlat notijorat tashkilotlari

to‘g‘risida”gi, “Ijtimoiy fondlar to‘g‘risida”gi, “Jurnalistlik faoliyatini himoya

qilish to‘g‘risida”gi, “Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatining kafolatlari

to‘g‘risida”gi, “Xomiylik to‘g‘risida”gi qonunlari kabi qonunlar, shuningd k,

Vazirlar Mahkamasining “Jamoat birlashmalarini ro‘yxatdan o‘tkazishni tartibga

solish to‘g‘risida”gi, “O‘zb kiston R spublikasi hududida jamoat birlashmalari

nizomlarini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risida”gi kabi qonunosti hujjatlari kiradi

199

.

O‘zb kiston R spublikasining “Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi

Qonuniga binoan, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari va nodavlat

notijorat tashkilotlari bolaga uning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini

ro‘yobga chiqarishda va himoya qilishda ko‘maklashadi, bolaga yoki uning

qonuniy vakiliga huquqiy, uslubiy, axborotga oid va boshqa yordam ko‘rsatadi.

Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari va nodavlat notijorat

tashkilotlari:

bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash bo‘yicha

davlat dasturlari va hududiy dasturlarni ishlab chiqishda hamda ro‘yobga

chiqarishda ishtirok etishi;

199

Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari. Darslik. Mas’ul muharrir A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat,

2013. –B.419

---

351

bola huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlashga doir

vakolatlarni amalga oshirishda davlatdan va xalqaro tashkilotlardan uslubiy,

tashkiliy hamda moliyaviy yordam olishi mumkin.

O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasining 45-moddasiga binoan, voyaga

yetmaganlarning huquqlari davlat himoyasidadir, l kin ularni ta’minlashda faqat

davlat ishtirok etmaydi.

Fuqarolik jamiyati institutlari mustaqil va davlat organlari bilan birgalikda

bola huquqlarini ta’minlashda ishtirok etishadi. 6-moddada bu faoliyatni amalga

oshirish maqsadida dasturlar ishlab chiqishda va amalga oshirishda va davlat

tomonidan va xalqaro tashkilotlar tomonidan moliyalashtirishni ta’minlashda

jamiyat ishtirokini ko‘zda tutadi.

Bola huquqlari va qonuniy manfaatlarini ta’minlashda jamiyatning ishtiroki

vosita fuqarolar tomonidan tuziladigan jamoa tuzulmalar, ya’ni fuqarolarning

o‘zini o‘zi boshqarish organlari va nodavlat notijorat tashkilotlar (jamoa

birlashmalari, jamoa fondlari, muassalar, institutlar va hokazo) faoliyatida

namoyon bo‘ladi.

Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish institutlari va nodavlat notijorat

tashkilotlari bolaga uning huquqlarini, erkinliklarini va qonuniy manfaatlarini

amalga oshirishda va himoya qilishda kshmak kshrsatishadi, bolaga yoki uning

qonuniy vakiliga huquqiy, uslubiy, axborot va boshqa turdagi yordamni ko‘rsatadi.