Kasb-hunar ta’limi markazi botir boymetov qalamtasvir

AbuAli ibn Sino.
 Tanlangan asarlar.  1-jild. Dushanbe,  «Irfon»,  1980, 211-bet.
2 I I l K O J i a   H 3 o 6 p a 3 H T e j i B H o r o   H C K y c c T B a . 
Bbin.  II.  M.,  1965, 
C T p . 
164.
5

---

etib, tasvirlaydilar.  Oqibatda,  buyumlarning o‘zaro nisbatlari, ular- 
ning joylashgan  yeri  (tayanch  nuqtasi)  va  kompozitsion  tuzilishi 
tarqoq holda bo‘lib  qoladi.  Bunday salbiy oqibatning  oldini  olish 
uchun tasvirlash uchun qo‘yilgan buyumlarni butun bir yaxlitlikda 
ko‘rib, uni qog‘oz sirtida xayolan tasawur etish,  shundan so‘nggina 
uni amaliy bajarishga kirishish tavsiya etiladi.  E ’tiborlisi shuki, bu 
usulda  boshlangan  tasvir  haqqoniy  bajarilibgina  qolmay,  o‘quv- 
chining ijodiy tasawurini shakllantiradi.
0 ‘quvchilaming  ijodiy tasawurlarini  o‘stirishning  kuchli mo- 
hiyatlaridan  biri,  o‘ziga  qarab  tasvirlanadigan  buyumlarni  (na- 
tyurmort, gips geometrik shakllar, portret inson qomati va boshq.) 
xayolan chizishdir.  0 ‘quvchilarda tasawumi shakllantirishda bu usul 
muhim ahamiyat kasb etadi.  Chunonchi, xayolan u yoki bu vazifani 
tasvirlash orqali o‘quvchilar, uni o‘ziga qarab chizish davrida olgan 
bilim  va  malakalarini  xayolan  tiklab,  undagi  xarakterli  xusu- 
siyatlarini,  nisbatlarini, yorug‘ va soyalaming umumiy qonunlarini 
psixologik  kechinmalarini  tasvirlashga  harakat  qilishadi.  Bunday 
mashqlar o‘quvchilarda fikr yuritib tasvirlash, rasmdagi obrazlarni 
chuqur o‘rganish va tahlil etish mahoratlarini rivojlantirib, bo‘lajak 
pedagogik faoliyatga puxta tayyorlaydi.
Qalamtasvir predmeti pedagogika yo‘nalishidagi  o‘rta maxsus 
kasb-hunar  kollejlarida  o‘qitiladigan  barcha  maxsus  fanlaming 
asosi hisoblanadi va ular o‘rtasida bevosita bog‘liqlikni ta’minlaydi. 
Qalamtasvir borasida yetarli bilim va malakalarni egallamay turib, 
o‘quvchi  kompozitsiya,  rangtasvir,  haykaltaroshlik,  xalq  amaliy 
san’ati va boshqa mutaxassislik fanlami yuqori darajada o‘zlashtira 
olmaydi.
Hozirgi  vaqtda  o‘rta  maxsus,  kasb-hunar  o ‘quv  yurtlarida 
«Qalamtasvir»  fanini  o‘qitishning  nazariy  va  metodik  asoslarini 
ishlab  chiqish  va  ilmiy  jihatdan  asoslangan  yangi  yo‘li,  shakli, 
mazmuni hamda usullarini takomillashtirish dolzarb masalalardan 
hisoblanadi.  Ular  quyidagilardan  iborat:
1.  Davlat  standartlari  asosida  o‘qitishning  istiqbolli  yo‘llarini 
ishlab  chiqish.
2. Tasviriy san’at ixtisosligi bo‘yicha barcha ta’hm muassasalarida 
pedagog  kadrlami  tayyorlovchi  muassasalar  ish  faoliyatini  ilmiy- 
uslubiy jihatdan  tahlil  etish.
3.  Mahalliy  manbalardan  foydalanishni  keng  yo‘lga  qo‘yish 
orqali  o‘quvchilami  yuqori  malakali,  Vatanga  sadoqatli,  milliy
6

---

hamda  jahon  xalqlari  san’atini  mukammal  biladigan,  o ‘tmish 
madaniyatim izni  sevadigan  pedagoglar  boTib  yetishishlarini 
ta ’minlash.
4. 
Pedagogik kasb-hunar kollejlari uchun «Qalamtasvir» fanining 
nazariy va amaliy jihatdan  yuksak  darajada biladigan,  zamonaviy 
axborot  texnologiyalari  bilan  qurollangan  pedagog  kadrlarni 
tayyorlash.
Mazkur o‘quv qoTlanma pedagogika yo‘nalishidagi o‘rta max- 
sus va oliy o‘quv yurtlarining badiiy graftka fakultetida o‘tkazilgan 
ko‘p  yillik  tajriba-sinov  mashg‘ulotlari  asosida  yaratilgan.  Unda 
qalamtasvirning  maqsad  va  vazifalari,  tasviriy  san’at,  xususan, 
qalamtasviming asosiy qonun-qoidalari,  o‘quv qalamtasvirini me- 
todik izchillikda bajarish usullari kabi masalalar o‘rin olgan.  Peda- 
gogika  yo‘nalishidagi  o‘rta  maxsus,  kasb-hunar  kollejlari  o‘quv- 
chilariga  moTjallab  yozilgan  ushbu  o‘quv  qoTlanmadan  tasviriy 
san’at  sohasi  mutaxassislari,  metodistlar  ham  foydalanishlari 
mumkin.

---

1-bob.  QALAMTASVIR  -   TASVIRIY  SAN’ATNING