Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

226

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

keltirilishini taqozo etmoqda. Shundan kelib chiqib, O‘zbekistonda so‘nggi 

vaqtlarda bir qator yangi qonunlar, jumladan, «Tadbirkorlik to‘g‘risida», «Tad-

birkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida», «Tashqi iqtisodiy faoliyat 

to‘g‘risida», «O‘zbekistonda chet el investitsiyalari to‘g‘risida», «O‘zbekistonda 

investitsiya to‘g‘risida», «Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashti-

rish to‘g‘risida», «Bandlik to‘g‘risida», «Valyutani tartibga solish to‘g‘risida», 

«Reklama to‘g‘risida», «Innovatsiyalar va iqtisodiyotni modernizatsiya qilish 

to‘g‘risida», «Raqobat to‘g‘risida»gi qonunlar, Fuqarolik kodeksi va boshqa qo-

nunlar qabul qilindi.

Qonun ijodkorligi jarayoni, an’anaga ko‘ra, ushbu jarayonning turli 

bosqichlarida ishtirok etuvchi organlar o‘rtasidagi vakolatlarni taqsimlash 

ma’nosida talqin etiladi. Garchand, qonun chiqarish faoliyatida u yoki bu mus-

taqil subyektlar ishtirok etsalar-da, qonunchilik jarayoni asosan parlamentning 

qonun yaratish faoliyati tartibi bo‘lib qolaveradi.

Yuridik adabiyotlarda qonun ijodkorligi jarayoniga ma’no jihatidan yaqin 

turuvchi bir qator iboralar, ya’ni: 

«qonunchilik jarayoni», «qonun chiqarish 

jarayoni», «qonunchilik tartib-taomili» (zakonodatelnaya protsedura»)

 kabi 

kategoriyalar keng qo‘llaniladi. Qonun chiqarish jarayonining mazmuni va 

bosqichlari asosan konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlansa, «qonunchilik 

tartib-taomili», odatda, parlament (uning palatalari) reglamentlarida, ichki ni-

zomlarida batafsil belgilab qo‘yiladi. Qonunchilik tartib-taomili deganda, qo-

nun loyihalarining parlament doirasida ko‘rib chiqilishi, muhokama etilishidan 

tortib to qabul qilinishi va kuchga kiritilishigacha bo‘lgan barcha xatti-harakat-

larni amalga oshirish tartibi (ketma-ketligi) tushuniladi. Qonunchilik protse-

durasi, – deydi professor M.N. Marchenko, – qonun loyihalarini tayyorlash 

va qabul qilish bilan bog‘liq yuridik mustahkamlangan qoidalarning bir butun 

majmuidan iborat

1

.

Yuqoridagi mulohazalarni umumlashtirib aytish mumkinki, qonun ijod-

korligi qonunlarni tayyorlash, muhokama qilish va qabul qilish bosqichlari va 

harakatlari bilan bog‘liq qonunchilik jarayonidir.

Ikki palatali parlament sharoitida qonun ijodkorligi jarayoni quyidagi 

besh bosqichdan iborat bo‘ladi:

1) qonunchilik tashabbusi;

2) qonun loyihasini muhokama qilish;

3) qonunning Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinishi;

4) qonunning Senat tomonidan ma’qullanishi;

5) qonunni imzolash va e’lon qilish.

1 

Qarang: Марченко М.Н. Теория государства и права: учебник. – М.: «Проспект», 2008. – 

552-bet.

---