Microsoft Word sahih muslim1 ziyouz com doc

www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
6
qildik. Chunki, ko‘plab muhaddislarning rivoyatlari ana shunday illatlardan holidir. 
Bunday kishilarning xabarlarini keltirgach, ular orqasidan sanadida unchalik noziklik va 
hoziqlik bo‘lmagan rivoyatlarni zikr etishga ham to‘g‘ri keladi. Bundaylar safiga 
rostgo‘ylik, ilm va sofdillikda tan olingan Ato ibn Soib, Yazid ibn Abu Ziyod va Lays ibn 
Abu Sulaym kabi asarlarni yetkazuvchi va xabarlarni naql qiluvchi kishilarni kiritish 
mumkin. Ularning ilm va soflikda fazilatli, ahli ilm o‘rtasida taniqli ekanliklarini tan olsak-
da, boshqa ba’zi muhaddislar rivoyatdagi istiqomat va mohirliklari tufayli ularning 
maqom va martabalarini afzalroq deb bilinadi. Chunki istiqomat va mohirlik ilm ahli 
huzurida baland daraja va yuqori xislatdir. Agar yuqorida zikr etilgan uch kishi, ya’ni 
Ato, Yazid va Layslarni boshqa uch muhaddis Mansur ibn Mu’tamir, Sulaymon al-A’mash 
va Ismoil ibn Abu Xolidlarga solishtiradigan bo‘lsak, hadisning istiqomati va aniqligida 
katta farq borligi, bu borada ularga tenglasha olmasliklari ayon bo‘ladi. Shak-shubha 
yo‘qki, hadis ilm ahli nazdida Mansur, A’mash va Ismoillar rivoyat qilgan hadislarida 
aniqlik bor, lekin Ato, Yazid va Layslar rivoyatida bu darajada aniqlik uchratilmaydi. 
 
Agar zamondosh ulamolardan Ibn Avn va Ayub Sixtiyoniyni yana ikki muhaddis Avf ibn 
Jamila va Ash’as al-Humroniylarga solishtiradigan bo‘lsak, keyingi ikki olim avvalgi 
ikkovi kabi mavqedadir. Ammo avvalgi ikki kishi bilan keyingi ikkovlon o‘rtasida fazilatda 
hamda hadislarni naql qilishdagi sahihlik (ishonarlilik)da farq bordir. Avf va Ash’as ilm 
ahliga xos rostgo‘ylik va omonatdorlikdan chetlatilgan emas. Lekin, biz ilm ahlini 
nazdidagi holatlarni zikr etdik. Ularning ism-shariflarini keltirishdan maqsadimiz - ilm 
ahli tutgan yo‘lni bayon etish, xolos. Qadr – qimmati oliy kishilar darajasidan 
pastlatilmaydi, ilmda qadri past kishilar oliy martabalarga ko‘tarilmaydi. Oisha (r.a.) 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan bunday rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu 
alayhi vasallam bizga odamlarni o‘z o‘rniga qo‘yishni amr qildilar». Qur’oni karimda 
marhamat etiladi: «Har bir ilm sohibining ustida (undan ustunroq) bilimdon bordir». 
(Yusuf surasi, 76 – oyat mazmuni). Biz ana shu fikrlarni zikr etish bilan Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam naql etilgan xabarlar borasida so‘raganlaringga javob berishga 
harakat qildik. 
 
Kitobda hadis ahli nazdida zaiflikda ayblangan kishilarning rivoyatini keltirish bilan 
mashg‘ul bo‘lib o‘tirmadik. 
 
Bular - Abdulloh ibn Misvor, Amr ibn Xolid, Abdulquddus Shomiy, Muhammad Said al-
Maslub, G’iyos ibn Ibrohim, Sulaymon ibn Amrlardir. Ular va ularga o‘xshagan ayrim 
kishilar hadislar to‘qish va xabarlarni urchitib ko‘paytirishda ayblanishgan. 
 
Agar rivoyat qilgan hadisining ko‘p qismi ana shunday bo‘lsa, uning hadisi maqbul emas 
va amaldan qolgandir. Mana shunday muhaddislar qatoriga Abdulloh ibn Muharrar, 
Yahyo ibn Abu Unaysa, Jarroh ibn Minhol, Abbod ibn Kasir, Husayn ibn Abdulloh, Umar 
ibn Suhbonlar kirishadi. 
 
Ana shular kabi rivoyatlari inkor qilinganlarning hadislari ustida to‘xtalmaymiz va 
mashg‘ul bo‘lmaymiz. Chunki muhaddis rivoyat qilgan hadisining ilm ahli qabul qiladigan 
hukmiga ko‘ra, o‘sha muhaddis ilm ahli orasidagi ishonchli kishilarga qo‘shilib yurishi, 
ular rivoyat qilgan hadislarining ba’zilarini yod olishi va o‘z rivoyatining ular bilan 
muvofiq bo‘lishga diqqat-e’tiborini qaratishi lozim edi. Endi shu shartlar topilsayu, 
so‘ngra biror narsani ziyoda qilgan bo‘lsa ziyoda qilingan narsa ashoblarida bo‘lmasa 
ham qabul qilinaveradi.  

---

Sahihi Muslim (birinchi kitob). Imom Muslim