Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

 
 
 
 
 

---

 
148 
9-BOB. TOVAR SIYOSATI 
 
9.1. Tovar – ehtiyojni qondirish vositasidir 
 
Tovar – bu ehtiyojni yoki hohishni qondira oladigan va bozorga e’tiborni tortish, 
sotib  olish,  ishlatish  yoki  iste’mol  qilish  maqsadida  taklif  etilgan  barcha  narsalardir. 
Bular  fizik  ob’ektlar,  xizmatlar,  shaxslar,  joylar,  korxonalar  va  g‘oyalar  bo‘lishi 
mumkin. 
Xizmat  –  bu  sotuvga  taklif  etiladigan,  foydalilik  yoki  ehtiyojlarni  qondirish 
usullari bo‘lib, u har qanday turdagi foydali faoliyatdir. 
Servis  xizmati  deganda  tovarni  sotish  va  uni  ishlatish(foydalanish)  davrida 
ko‘rsatiladigan xizmatlar kompleksi tushuniladi. 
Ishlab  chiqaruvchi  tovarni  yaratishda,  uning  uch  turli  darajasini  e’tiborga  olgan 
holda  baholashi  kerak.  Bu  tovarning  uch  darajali  klassik  modeli  deb  nomlanib, 
AQSH marketologi Filipp Kotler tomonidan tavsiya etilgan. 
Maqsadli  tovar  (1-daraja)  –  bu  qandaydir  muammoni  echish  usuli  yoki  asosiy 
foyda bo‘lib, shu tufayli iste’molchi tovarni sotib oladi. 
Real bajarilgan tovar (2-daraja) – bu maqsadli tovarni sotib olishni foydaliligini 
belgilovchi  sifat  darajasi,  tavsifnomalar  to‘plami,  tashqi  bezatilishi  (dizayni),  marka 
nomi, o‘rash, upakovka qilish va boshqa xususiyatlar yig‘indisidir. 
Yordamchi  kuch  berilgan  tovar  (3-daraja)  –  bu  iste’molchiga  qo‘shimcha 
xizmatlar  va  ustunlikni,  maqsadli  hamda  real  bajarilgan  tovar  asosida  yaratilishidir. 
Ammo  XX  –  asrning  oxirida  marketolog  olimlar  bu  klassik  modelga  4  –  darajani, 
ya’ni  tovarni  prestijligi,  modasi,  raqobatchilar  tovariga  nisbatan  ustunligi  va  boshqa 
xususiyatlarni qo‘shib to‘liq tovar yoki brend deb nomlashni tavsiya etdilar. 
Tovarning uch darajali klassik modeli 9.1-rasmda keltirilmoqda. 
Tovar  assortimenti  –  bu  ishlatilish  tamoyillari  bo‘yicha  bir  –  biriga  o‘xshash, 
maqsadli  auditoriyalari,  siljitish  uslublari  hamda  narx  diapazoniga  tegishli  o‘xshash 
tovarlar yoki xizmatlar guruhidir. 
Tovar nomenklaturasi – bu korxonaning barcha tovar assortimentlari va jihozlari 
yig‘indisidir. 

---

 
149